ប្រភព RFI (http://www.khmer.rfi.fr/)
តុលាការខ្មែរក្រហម មានឈ្មោះជាផ្លូវការថា “អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ដើម្បីជំនុំជម្រះឧក្រិដ្ឋកម្មដែលប្រព្រឹត្តឡើងនៅក្នុងរយៈកាលនៃ កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ”។ តុលាការនេះ ក៏តែងតែត្រូវបានគេហៅផងដែរថាជា “តុលាការកូនកាត់” ពីព្រោះវាមិនចំជាតុលាការជាតិ ហើយមិនចំជាតុលាការអន្តរជាតិ។ ច្បាប់ដែលគេយកមកអនុវត្ត គឺជាច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌជាតិរបស់កម្ពុជាផង និងច្បាប់អន្តរជាតិផង។ ចៅក្រមវិញក៏មានសមាសភាពចម្រុះកម្ពុជា និងអន្តរជាតិដែរ។
តុលាការខ្មែរក្រហម មានឈ្មោះជាផ្លូវការថា “អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ដើម្បីជំនុំជម្រះឧក្រិដ្ឋកម្មដែលប្រព្រឹត្តឡើងនៅក្នុងរយៈកាលនៃ កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ”។ តុលាការនេះ ក៏តែងតែត្រូវបានគេហៅផងដែរថាជា “តុលាការកូនកាត់” ពីព្រោះវាមិនចំជាតុលាការជាតិ ហើយមិនចំជាតុលាការអន្តរជាតិ។ ច្បាប់ដែលគេយកមកអនុវត្ត គឺជាច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌជាតិរបស់កម្ពុជាផង និងច្បាប់អន្តរជាតិផង។ ចៅក្រមវិញក៏មានសមាសភាពចម្រុះកម្ពុជា និងអន្តរជាតិដែរ។
តើតុលាការនេះមានសមត្ថកិច្ចជំនុំជម្រះលើបុគ្គលណាខ្លះ? ហើយចំពោះបទឧក្រិដ្ឋអ្វីខ្លះ?
ច្បាប់ស្តីពីការបង្កើតតុលាការខ្មែរក្រហមបានកម្រិតដែនកំណត់នៃ សមត្ថកិច្ចរបស់តុលាការនេះ ទាំងសមត្ថកិច្ចទាក់ទងនឹងប្រភេទនៃបទឧក្រិដ្ឋ ទាំងកាលវេលាដែលបទឧក្រិដ្ឋត្រូវបានប្រព្រឹត្ត និងទាំងជនដែលប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋទាំងនេះ។
គេអាចចែកបទឧក្រិដ្ឋ ដែលស្ថិតក្នុងសមត្ថកិច្ចរបស់តុលាការខ្មែរក្រហមជាពីរប្រភេទ គឺបទឧក្រិដ្ឋថ្នាក់ជាតិ និងបទឧក្រិដ្ឋអន្តរជាតិ។
បទឧក្រិដ្ឋថ្នាក់ជាតិ គឺសំដៅលើរាល់បទឧក្រិដ្ឋទាំងឡាយណា ដែលមានចែងនៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៥៦ រួមមាន បទមនុស្សឃាត ការធ្វើទារុណកម្ម និងការរំលោភបំពានលើសាសនា។ ចំណែកបទឧក្រិដ្ឋអន្តរជាតិ រួមមាន៖
ច្បាប់ស្តីពីការបង្កើតតុលាការខ្មែរក្រហមបានកម្រិតដែនកំណត់នៃ សមត្ថកិច្ចរបស់តុលាការនេះ ទាំងសមត្ថកិច្ចទាក់ទងនឹងប្រភេទនៃបទឧក្រិដ្ឋ ទាំងកាលវេលាដែលបទឧក្រិដ្ឋត្រូវបានប្រព្រឹត្ត និងទាំងជនដែលប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋទាំងនេះ។
គេអាចចែកបទឧក្រិដ្ឋ ដែលស្ថិតក្នុងសមត្ថកិច្ចរបស់តុលាការខ្មែរក្រហមជាពីរប្រភេទ គឺបទឧក្រិដ្ឋថ្នាក់ជាតិ និងបទឧក្រិដ្ឋអន្តរជាតិ។
បទឧក្រិដ្ឋថ្នាក់ជាតិ គឺសំដៅលើរាល់បទឧក្រិដ្ឋទាំងឡាយណា ដែលមានចែងនៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៥៦ រួមមាន បទមនុស្សឃាត ការធ្វើទារុណកម្ម និងការរំលោភបំពានលើសាសនា។ ចំណែកបទឧក្រិដ្ឋអន្តរជាតិ រួមមាន៖
- ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ ដែលមានចែងក្នុងអនុសញ្ញាអន្តរជាតិ ឆ្នាំ១៩៤៨។
- ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម ដែលមានចែងក្នុងអនុសញ្ញាទាំងបួន ដែលត្រូវបានអនុម័តនៅឆ្នាំ១៩៤៩ នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ។
- ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ដែលមានចែងក្នុងអនុសញ្ញាក្រុងរ៉ូម ឆ្នាំ១៩៩៨ ស្តីពីការបង្កើតតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ។
- បទឧក្រិដ្ឋបំផ្លិចបំផ្លាញសម្បត្តិវប្បធម៌ក្នុងពេលមានជម្លោះប្រដាប់អាវុធ ដែលមានចែងក្នុងអនុសញ្ញាក្រុងឡាអេ ឆ្នាំ១៩៥៤។
- បទឧក្រិដ្ឋប្រឆាំងនឹងមន្រ្តីការទូត ដែលទទួលបាននូវការការពារពីសំណាក់អនុសញ្ញាក្រុងវីយ៉ែន ឆ្នាំ១៩៦១ ស្តីពីទំនាក់ទំនងការទូត។
ក៏ប៉ុន្តែ បទឧក្រិដ្ឋទាំងប៉ុន្មានខាងលើនេះ ចូលក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់តុលាការខ្មែរក្រហម លុះត្រាតែបទឧក្រិដ្ឋទាំងនេះត្រូវបានប្រព្រឹត្ត ក្នុងចន្លោះ ពីថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ពោលគឺ ក្នុងចន្លោះពេលដែលខ្មែរក្រហមកាន់អំណាចនៅកម្ពុជា។
បុគ្គលដែលអាចនឹងត្រូវនាំយកមកកាត់ទោស ដោយតុលាការខ្មែរក្រហមនេះមានតែពីរប្រភេទប៉ុណ្ណោះ៖
បុគ្គលដែលអាចនឹងត្រូវនាំយកមកកាត់ទោស ដោយតុលាការខ្មែរក្រហមនេះមានតែពីរប្រភេទប៉ុណ្ណោះ៖
- ទីមួយ មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ៖ សំដៅទៅលើអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមទាំងឡាយណា ដែលបានកាន់តំណែងកំពូលៗ ក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ដូចជា ខៀវ សំផន (អតីតប្រមុខរដ្ឋ) នួន ជា (អតីតប្រធានរដ្ឋសភា) អៀង សារី (អតីតឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី) និង អៀង ធីរិទ្ធិ (អតីតរដ្ឋមន្រ្តី) ជាដើម ដែលពេលនេះ ត្រូវបានតុលាការខ្មែរក្រហមកំពុងធ្វើការជំនុំជម្រះ។
- ទីពីរ ជនទាំងឡាយណា ដែលទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត ចំពោះរាល់ឧក្រិដ្ឋកម្មទាំងប៉ុន្មានខាងលើ៖ សំដៅទៅលើជនទាំងឡាយណា ដែលថ្វីដ្បិតតែមិនបានកាន់តំណែងកំពូលក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ក៏ពិតមែន ក៏ប៉ុន្តែ មានការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋ ដែលត្រូវបានប្រព្រឹត្តក្នុងអំឡុងពេលនោះ។ រហូតមកទល់ពេលនេះ បុគ្គលដែលស្ថិតក្នុងប្រភេទទីពីរនេះ ហើយដែលត្រូវតុលាការខ្មែរក្រហមយកមកកាត់ទោស គឺ មានតែ កាំង ហ្កិចអៀវ ហៅ ឌុច អតីតមេគុកទួលស្លែង មួយប៉ុណ្ណោះ។
ការកំណត់ថា បុគ្គលណាស្ថិតក្នុងចំណោមអតីតមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃកម្ពុជា ប្រជាធិបតេយ្យ ហើយបុគ្គលណាស្ថិតក្នុងចំណោមអ្នកទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋដែលប្រព្រឹត្តក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ដែលត្រូវយកមកជំនុំជម្រះនោះ គឺជាសិទ្ធិសម្រេចរបស់សហព្រះរាជអាជ្ញានៃតុលាការខ្មែរក្រហម។
រចនាសម្ព័ន្ធតុលាការខ្មែរក្រហម គឺយកតាមលំនាំរចនាសម្ព័ន្ធតុលាការកម្ពុជា ដោយមានព្រះរាជអាជ្ញាផង និងចៅក្រមស៊ើបអង្កេតផង។ ក៏ប៉ុន្តែ ខុសប្លែកពីរចនាសម្ព័ន្ធតុលាការធម្មតា ដែលមានបីថ្នាក់ តុលាការខ្មែរក្រហម មានតែពីរថ្នាក់ប៉ុណ្ណោះ គឺសាលាដំបូង និងតុលាការកំពូល ដោយមិនមានសាលាឧទ្ធរណ៍នោះទេ។
ចំពោះចៅក្រមវិញ តាំងពីស្ថាប័នអយ្យការ រហូតដល់តុលាការកំពូល មានសមាសភាពចម្រុះជាចៅក្រមខ្មែរផង និងចៅក្រមអន្តរជាតិផង ដោយចៅក្រមខ្មែរមានចំនួនច្រើនជាងចៅក្រមបរទេស។
សហព្រះរាជអាជ្ញាមានពីររូប គឺមួយរូបជាព្រះរាជអាជ្ញាកម្ពុជា និងមួយរូបទៀត ជាព្រះរាជអាជ្ញាបរទេស។ សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតក៏មានពីររូបដូចគ្នានេះដែរ។
នៅសាលាដំបូង ចៅក្រមមាន៥រូប រួមមានចៅក្រមខ្មែរ៣រូប មួយរូបធ្វើជាប្រធាន និង ចៅក្រមបរទេសពីររូប។
នៅតុលាការកំពូល មានចៅក្រម៧រូប រួមមាន ចៅក្រមខ្មែរ៤រូប មួយរូបធ្វើជាប្រធាន និងចៅក្រមបរទេស៣រូប។
បើនៅគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ សុទ្ធតែមានចៅក្រមច្រើននាក់ និងមានសមាសភាពចម្រុះបែបនេះ តើការសម្រេចសេចក្តីត្រូវធ្វើឡើងដោយរបៀបណា?
ថ្វីដ្បិតតែ តុលាការខ្មែរក្រហម អនុវត្តច្បាប់ជាតិផង និងអន្តរជាតិផង ហើយចៅក្រមក៏មានសមាសភាពចម្រុះជាតិសាសន៍ទៀត ក៏ប៉ុន្តែ នីតិវិធីតុលាការនេះមានលក្ខណៈស្រដៀងគ្នាច្រើនទៅនឹងនីតិវិធី ព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា។
ចំណុចចាប់ផ្តើមនៃនីតិវិធី គឺចេញពីសហព្រះរាជអាជ្ញា ដែលមានសិទ្ធិសម្រេចកំណត់ជនសង្ស័យ ដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យមានការស៊ើបអង្កេត។ សំណួរចោទឡើងថា ចុះបើសហព្រះរាជអាជ្ញាទាំងពីររូបនេះមានយោបល់ផ្ទុយគ្នា តើគេត្រូវដោះស្រាយវិវាទនេះដោយរបៀបណា?
មាត្រា ២០ នៃច្បាប់ស្តីពីការបង្កើតតុលាការខ្មែរក្រហមចែងថា នៅក្នុងករណីដែលសហព្រះរាជអាជ្ញាមានយោបល់ខ្វែងគ្នា សហព្រះរាជអាជ្ញាទាំងពីរ ឬសហព្រះរាជអាជ្ញាណាមួយក៏បានដែរ អាចដាក់ពាក្យប្តឹងទាស់ទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះដើម្បីសម្រេចសេចក្តី។ បណ្តឹងទាស់នេះត្រូវដាក់ជូនទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះក្នុងរយៈពេលយ៉ាងយូរ ៣០ថ្ងៃ ចាប់ពីពេលមានយោបល់ផ្ទុយគ្នា បើមិនដូច្នោះទេ មានន័យថា សហព្រះរាជអាជ្ញាទាំងពីរមានយោបល់ស្របគ្នា ហើយនីតិវិធីដែលកំពុងដំណើរការនឹងត្រូវបន្តធ្វើតទៅមុខទៀត។
អង្គបុរេជំនុំជម្រះមានចៅក្រម៥រូប រួមមាន ចៅក្រមខ្មែរ៣រូប មួយរូបជាប្រធាន និងចៅក្រមបរទេស២រូប។ រាល់សេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គបុរេជំនុំជម្រះនេះអាចធ្វើទៅបានលុះត្រាតែ មានសំឡេងគាំទ្រយ៉ាងតិច៤សំឡេង។ សេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គបុរេជំនុំជម្រះ គឺជាសេចក្តីសម្រេចបិទផ្លូវតវ៉ា ពោលគឺ គូវិវាទមិនអាចប្តឹងឧទ្ធរណ៍ជំទាស់នឹងសេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គបុរេ ជំនុំជម្រះបានទេ។
ក្នុងករណីដែលអង្គបុរេជំនុំជម្រះមិនអាចរកសំឡេងគាំទ្រគ្រប់៤សំឡេងទេ នោះ ការស៊ើបអង្កេតនឹងត្រូវធ្វើបន្ត។ ឧបមាថា សហព្រះរាជអាជ្ញាមានយោបល់ផ្ទុយគ្នាក្នុងការកំណត់ជនសង្ស័យឈ្មោះ “ក” ដោយព្រះរាជអាជ្ញាមួយរូបថា ត្រូវធ្វើការចោទប្រកាន់ ឯមួយទៀតមិនយល់ស្រប។ សហព្រះរាជអាជ្ញាដែលមិនយល់ស្របប្តឹងទាស់ទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះ ដើម្បីដោះស្រាយវិវាទនេះ ក៏ប៉ុន្តែ អង្គបុរេជំនុំជម្រះក៏មិនអាចរកសំឡេងភាគច្រើន ដើម្បីសម្រេចសេចក្តីបាន។ ក្នុងករណីនេះ ការចោទប្រកាន់លើបុគ្គល “ក” នឹងត្រូវបន្តធ្វើ។
នៅពេលដែលសហព្រះរាជអាជ្ញាសម្រេចកំណត់មុខសញ្ញាជនសង្ស័យ និងបានធ្វើការស៊ើបអង្កេតបឋមរួចហើយ សហព្រះរាជអាជ្ញាអាចបញ្ជូនសំណុំរឿងនេះ ទៅឲ្យសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត តាមរយៈដីកាសន្និដ្ឋានបញ្ជូនរឿងឲ្យស៊ើបសួរ។ គឺសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតនេះឯង ដែលជាអ្នកមានអំណាចសម្រេចថា តើត្រូវបើកការស៊ើបអង្កេតទៅលើជនសង្ស័យនេះដែរទេ។ ការសម្រេចនេះអាចធ្វើទៅបាន លុះត្រាតែមានការឯកភាពគ្នារវាងសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតទាំងពីររូប។ ក្នុងករណីដែលសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតទាំងពីររូបមានយោបល់ផ្ទុយគ្នា គេអាចប្តឹងទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះបាន ពោលគឺ អនុវត្តតាមនីតិវិធី ដូចគ្នាទាំងស្រុងនឹងករណីខ្វែងគំនិតគ្នារវាងសហព្រះរាជអាជ្ញា។
និយាយជារួម តុលាការខ្មែរក្រហមប្រកាន់យកនូវគោលការណ៍មួយថា រាល់ការចោទប្រកាន់ ឬការស៊ើបអង្កេត ដែលកំពុងដំណើរការ ត្រូវតែបន្តទៅមុខជាប់រហូត។ គេអាចបញ្ឈប់នីតិវិធីនេះបាន លុះត្រាតែមានការព្រមព្រៀងពីសហព្រះរាជអាជ្ញាទាំងពីររូប ឬសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតទាំងពីររូបឬក៏ត្រូវមានសំឡេងភាគច្រើន នៅក្នុងអង្គបុរេជំនុំជម្រះ។ ការអនុវត្តន៍យកគោលការណ៍បែបនេះ គឺដើម្បីចៀសវាងការជាប់គាំងក្នុងនីតិវិធីតុលាការ។
នៅក្នុងដំណើរការស៊ើបអង្កេត សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតមានសិទ្ធិក្នុងការចេញដីកានាំខ្លួនជនសង្ស័យ ដើម្បីមកសាកសួរ និងអាចសម្រេចឃុំខ្លួនជនសង្ស័យជាបណ្តោះអាសន្នបាន ប្រសិនបើមានការចាំបាច់។ ជនជាប់សង្ស័យអាចប្តឹងជំទាស់នឹងសេចក្តីសម្រេចឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្ននេះ ទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះបាន ដូចដែលយើងបានឃើញ កាំង ហ្កិចអៀវ ហៅ ឌុច ខៀវ សំផន នួន ជា អៀង សារី និង អៀង ធីរិទ្ធិ ធ្លាប់បានធ្វើកន្លងមកហើយ។
នៅចុងបញ្ចប់នៃការស៊ើបអង្កេត ប្រសិនបើសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតមិនអាចប្រមូលបានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីដាក់បន្ទុកលើជនសង្ស័យទេនោះ សហចៅក្រមនឹងចេញដីកាលើកលែងការចោទប្រកាន់ ហើយសំណុំរឿងនឹងត្រូវបិទបញ្ចប់។ ក៏ប៉ុន្តែ សហព្រះរាជអាជ្ញាអាចប្តឹងទាស់នឹងសេចក្តីសម្រេចនេះបាន។
ក្នុងករណីផ្ទុយពីនេះវិញ ប្រសិនបើសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតមានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីដាក់បន្ទុកលើជនសង្ស័យ សហចៅក្រមនឹងចេញដីកាចោទប្រកាន់ជាផ្លូវការលើជនសង្ស័យ ចំពោះបទល្មើសណាមួយជាក់លាក់ ហើយបញ្ជូនសំណុំរឿងនេះទៅឲ្យចៅក្រមសាលាដំបូងជាអ្នកបើកសវនាការ ជំនុំជម្រះ។
គឺចៅក្រមសាលាដំបូងនេះហើយ ដែលមានសិទ្ធិសម្រេចថា តើជនជាប់ចោទពិតជាមានទោស ដូចការចោទប្រកាន់ដែរឬទេ។ រាល់សេចក្តីសម្រេចរបស់សាលាដំបូងអាចធ្វើទៅបាន លុះត្រាតែមានសំឡេងគាំទ្រយ៉ាងតិច ៤សំឡេង ក្នុងចំណោមចៅក្រមទាំង៥រូប។ នេះមានន័យថា បើទោះជាចៅក្រមខ្មែរមានច្រើនជាងចៅក្រមបរទេស ក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែ ចៅក្រមខ្មែរតែម្ខាងមិនអាចសម្រេចសេចក្តីបានទេ ប្រសិនបើគ្មានការគាំទ្រពីសំណាក់ចៅក្រមបរទេសយ៉ាងតិចមួយរូបទេនោះ។
នីតិវិធីនៃការចេញសេចក្តីសម្រេចនេះ ក៏ត្រូវអនុវត្តដូចគ្នាដែរ ចំពោះតុលាការកំពូល។ រាល់ការសម្រេចសេចក្តីនៅតុលាការកំពូល ត្រូវតែធ្វើឡើងតាមរយៈសំឡេងគាំទ្រយ៉ាងតិច ៥សំឡេង ក្នុងចំណោមចៅក្រមទាំង ៧រូប ពោលគឺ ត្រូវមានការគាំទ្រពីសំណាក់ចៅក្រមបរទេសយ៉ាងតិចមួយរូប ទើបការសម្រេចសេចក្តីនេះអាចធ្វើទៅបាន៕
រចនាសម្ព័ន្ធតុលាការខ្មែរក្រហម គឺយកតាមលំនាំរចនាសម្ព័ន្ធតុលាការកម្ពុជា ដោយមានព្រះរាជអាជ្ញាផង និងចៅក្រមស៊ើបអង្កេតផង។ ក៏ប៉ុន្តែ ខុសប្លែកពីរចនាសម្ព័ន្ធតុលាការធម្មតា ដែលមានបីថ្នាក់ តុលាការខ្មែរក្រហម មានតែពីរថ្នាក់ប៉ុណ្ណោះ គឺសាលាដំបូង និងតុលាការកំពូល ដោយមិនមានសាលាឧទ្ធរណ៍នោះទេ។
ចំពោះចៅក្រមវិញ តាំងពីស្ថាប័នអយ្យការ រហូតដល់តុលាការកំពូល មានសមាសភាពចម្រុះជាចៅក្រមខ្មែរផង និងចៅក្រមអន្តរជាតិផង ដោយចៅក្រមខ្មែរមានចំនួនច្រើនជាងចៅក្រមបរទេស។
សហព្រះរាជអាជ្ញាមានពីររូប គឺមួយរូបជាព្រះរាជអាជ្ញាកម្ពុជា និងមួយរូបទៀត ជាព្រះរាជអាជ្ញាបរទេស។ សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតក៏មានពីររូបដូចគ្នានេះដែរ។
នៅសាលាដំបូង ចៅក្រមមាន៥រូប រួមមានចៅក្រមខ្មែរ៣រូប មួយរូបធ្វើជាប្រធាន និង ចៅក្រមបរទេសពីររូប។
នៅតុលាការកំពូល មានចៅក្រម៧រូប រួមមាន ចៅក្រមខ្មែរ៤រូប មួយរូបធ្វើជាប្រធាន និងចៅក្រមបរទេស៣រូប។
បើនៅគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ សុទ្ធតែមានចៅក្រមច្រើននាក់ និងមានសមាសភាពចម្រុះបែបនេះ តើការសម្រេចសេចក្តីត្រូវធ្វើឡើងដោយរបៀបណា?
ថ្វីដ្បិតតែ តុលាការខ្មែរក្រហម អនុវត្តច្បាប់ជាតិផង និងអន្តរជាតិផង ហើយចៅក្រមក៏មានសមាសភាពចម្រុះជាតិសាសន៍ទៀត ក៏ប៉ុន្តែ នីតិវិធីតុលាការនេះមានលក្ខណៈស្រដៀងគ្នាច្រើនទៅនឹងនីតិវិធី ព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា។
ចំណុចចាប់ផ្តើមនៃនីតិវិធី គឺចេញពីសហព្រះរាជអាជ្ញា ដែលមានសិទ្ធិសម្រេចកំណត់ជនសង្ស័យ ដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យមានការស៊ើបអង្កេត។ សំណួរចោទឡើងថា ចុះបើសហព្រះរាជអាជ្ញាទាំងពីររូបនេះមានយោបល់ផ្ទុយគ្នា តើគេត្រូវដោះស្រាយវិវាទនេះដោយរបៀបណា?
មាត្រា ២០ នៃច្បាប់ស្តីពីការបង្កើតតុលាការខ្មែរក្រហមចែងថា នៅក្នុងករណីដែលសហព្រះរាជអាជ្ញាមានយោបល់ខ្វែងគ្នា សហព្រះរាជអាជ្ញាទាំងពីរ ឬសហព្រះរាជអាជ្ញាណាមួយក៏បានដែរ អាចដាក់ពាក្យប្តឹងទាស់ទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះដើម្បីសម្រេចសេចក្តី។ បណ្តឹងទាស់នេះត្រូវដាក់ជូនទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះក្នុងរយៈពេលយ៉ាងយូរ ៣០ថ្ងៃ ចាប់ពីពេលមានយោបល់ផ្ទុយគ្នា បើមិនដូច្នោះទេ មានន័យថា សហព្រះរាជអាជ្ញាទាំងពីរមានយោបល់ស្របគ្នា ហើយនីតិវិធីដែលកំពុងដំណើរការនឹងត្រូវបន្តធ្វើតទៅមុខទៀត។
អង្គបុរេជំនុំជម្រះមានចៅក្រម៥រូប រួមមាន ចៅក្រមខ្មែរ៣រូប មួយរូបជាប្រធាន និងចៅក្រមបរទេស២រូប។ រាល់សេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គបុរេជំនុំជម្រះនេះអាចធ្វើទៅបានលុះត្រាតែ មានសំឡេងគាំទ្រយ៉ាងតិច៤សំឡេង។ សេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គបុរេជំនុំជម្រះ គឺជាសេចក្តីសម្រេចបិទផ្លូវតវ៉ា ពោលគឺ គូវិវាទមិនអាចប្តឹងឧទ្ធរណ៍ជំទាស់នឹងសេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គបុរេ ជំនុំជម្រះបានទេ។
ក្នុងករណីដែលអង្គបុរេជំនុំជម្រះមិនអាចរកសំឡេងគាំទ្រគ្រប់៤សំឡេងទេ នោះ ការស៊ើបអង្កេតនឹងត្រូវធ្វើបន្ត។ ឧបមាថា សហព្រះរាជអាជ្ញាមានយោបល់ផ្ទុយគ្នាក្នុងការកំណត់ជនសង្ស័យឈ្មោះ “ក” ដោយព្រះរាជអាជ្ញាមួយរូបថា ត្រូវធ្វើការចោទប្រកាន់ ឯមួយទៀតមិនយល់ស្រប។ សហព្រះរាជអាជ្ញាដែលមិនយល់ស្របប្តឹងទាស់ទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះ ដើម្បីដោះស្រាយវិវាទនេះ ក៏ប៉ុន្តែ អង្គបុរេជំនុំជម្រះក៏មិនអាចរកសំឡេងភាគច្រើន ដើម្បីសម្រេចសេចក្តីបាន។ ក្នុងករណីនេះ ការចោទប្រកាន់លើបុគ្គល “ក” នឹងត្រូវបន្តធ្វើ។
នៅពេលដែលសហព្រះរាជអាជ្ញាសម្រេចកំណត់មុខសញ្ញាជនសង្ស័យ និងបានធ្វើការស៊ើបអង្កេតបឋមរួចហើយ សហព្រះរាជអាជ្ញាអាចបញ្ជូនសំណុំរឿងនេះ ទៅឲ្យសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត តាមរយៈដីកាសន្និដ្ឋានបញ្ជូនរឿងឲ្យស៊ើបសួរ។ គឺសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតនេះឯង ដែលជាអ្នកមានអំណាចសម្រេចថា តើត្រូវបើកការស៊ើបអង្កេតទៅលើជនសង្ស័យនេះដែរទេ។ ការសម្រេចនេះអាចធ្វើទៅបាន លុះត្រាតែមានការឯកភាពគ្នារវាងសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតទាំងពីររូប។ ក្នុងករណីដែលសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតទាំងពីររូបមានយោបល់ផ្ទុយគ្នា គេអាចប្តឹងទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះបាន ពោលគឺ អនុវត្តតាមនីតិវិធី ដូចគ្នាទាំងស្រុងនឹងករណីខ្វែងគំនិតគ្នារវាងសហព្រះរាជអាជ្ញា។
និយាយជារួម តុលាការខ្មែរក្រហមប្រកាន់យកនូវគោលការណ៍មួយថា រាល់ការចោទប្រកាន់ ឬការស៊ើបអង្កេត ដែលកំពុងដំណើរការ ត្រូវតែបន្តទៅមុខជាប់រហូត។ គេអាចបញ្ឈប់នីតិវិធីនេះបាន លុះត្រាតែមានការព្រមព្រៀងពីសហព្រះរាជអាជ្ញាទាំងពីររូប ឬសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតទាំងពីររូបឬក៏ត្រូវមានសំឡេងភាគច្រើន នៅក្នុងអង្គបុរេជំនុំជម្រះ។ ការអនុវត្តន៍យកគោលការណ៍បែបនេះ គឺដើម្បីចៀសវាងការជាប់គាំងក្នុងនីតិវិធីតុលាការ។
នៅក្នុងដំណើរការស៊ើបអង្កេត សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតមានសិទ្ធិក្នុងការចេញដីកានាំខ្លួនជនសង្ស័យ ដើម្បីមកសាកសួរ និងអាចសម្រេចឃុំខ្លួនជនសង្ស័យជាបណ្តោះអាសន្នបាន ប្រសិនបើមានការចាំបាច់។ ជនជាប់សង្ស័យអាចប្តឹងជំទាស់នឹងសេចក្តីសម្រេចឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្ននេះ ទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះបាន ដូចដែលយើងបានឃើញ កាំង ហ្កិចអៀវ ហៅ ឌុច ខៀវ សំផន នួន ជា អៀង សារី និង អៀង ធីរិទ្ធិ ធ្លាប់បានធ្វើកន្លងមកហើយ។
នៅចុងបញ្ចប់នៃការស៊ើបអង្កេត ប្រសិនបើសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតមិនអាចប្រមូលបានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីដាក់បន្ទុកលើជនសង្ស័យទេនោះ សហចៅក្រមនឹងចេញដីកាលើកលែងការចោទប្រកាន់ ហើយសំណុំរឿងនឹងត្រូវបិទបញ្ចប់។ ក៏ប៉ុន្តែ សហព្រះរាជអាជ្ញាអាចប្តឹងទាស់នឹងសេចក្តីសម្រេចនេះបាន។
ក្នុងករណីផ្ទុយពីនេះវិញ ប្រសិនបើសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតមានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីដាក់បន្ទុកលើជនសង្ស័យ សហចៅក្រមនឹងចេញដីកាចោទប្រកាន់ជាផ្លូវការលើជនសង្ស័យ ចំពោះបទល្មើសណាមួយជាក់លាក់ ហើយបញ្ជូនសំណុំរឿងនេះទៅឲ្យចៅក្រមសាលាដំបូងជាអ្នកបើកសវនាការ ជំនុំជម្រះ។
គឺចៅក្រមសាលាដំបូងនេះហើយ ដែលមានសិទ្ធិសម្រេចថា តើជនជាប់ចោទពិតជាមានទោស ដូចការចោទប្រកាន់ដែរឬទេ។ រាល់សេចក្តីសម្រេចរបស់សាលាដំបូងអាចធ្វើទៅបាន លុះត្រាតែមានសំឡេងគាំទ្រយ៉ាងតិច ៤សំឡេង ក្នុងចំណោមចៅក្រមទាំង៥រូប។ នេះមានន័យថា បើទោះជាចៅក្រមខ្មែរមានច្រើនជាងចៅក្រមបរទេស ក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែ ចៅក្រមខ្មែរតែម្ខាងមិនអាចសម្រេចសេចក្តីបានទេ ប្រសិនបើគ្មានការគាំទ្រពីសំណាក់ចៅក្រមបរទេសយ៉ាងតិចមួយរូបទេនោះ។
នីតិវិធីនៃការចេញសេចក្តីសម្រេចនេះ ក៏ត្រូវអនុវត្តដូចគ្នាដែរ ចំពោះតុលាការកំពូល។ រាល់ការសម្រេចសេចក្តីនៅតុលាការកំពូល ត្រូវតែធ្វើឡើងតាមរយៈសំឡេងគាំទ្រយ៉ាងតិច ៥សំឡេង ក្នុងចំណោមចៅក្រមទាំង ៧រូប ពោលគឺ ត្រូវមានការគាំទ្រពីសំណាក់ចៅក្រមបរទេសយ៉ាងតិចមួយរូប ទើបការសម្រេចសេចក្តីនេះអាចធ្វើទៅបាន៕
