Posted by vannarachin
ដោយ ញឹម សុផល
លោកម៉ក់ រេមីសា អ្នកថតរូបអាជីពដ៏ល្បីឈ្មោះ
RFI/Sophal Nhim
នៅថ្ងៃអង្គារ ទី២៧ ខែធ្នូនេះ ញឹម សុផល សូមណែនាំលោក អ្នកនាងឲ្យស្គាល់ពីជីវិតពិតរបស់លោក ម៉ក់ រេមីសា ដែលមកទល់ពេលនេះ កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់លោកត្រូវបានគេស្គាល់ច្រើនតាមរយៈរូបថត។ក្រៅពីអាជីពថតរូបឲ្យទីភ្នាក់ងាររូបថតសារព័ត៌មានរបស់អឺរ៉ុប (EPA)ប្រចាំនៅកម្ពុជា លោក ម៉ក់ រេមីសា គឺជាសិល្បកររូបថត Abstrait មួយរូប ដែលមានភាពច្នៃប្រឌិតខ្ពស់ ហើយត្រូវបានទទួលស្គាល់ពីអ្នកស្រឡាញ់រូបថត ទាំងក្នុងស្រុក និងបរទេស ជាពិសេស រូបថតរបស់លោកត្រូវបានដាក់តាំងជាអចិន្ត្រៃយ៍នៅសារមន្ទីរពិព័រណ៍នៃប្រទេសសិង្ហបូរី។
ពាក្យគន្លឹះ : កម្ពុជា - សិល្បៈ
បានចុះផ្សាយក្នុង បទសម្ភាសន៍ | កែប្រែ
បញ្ចេញមតិ
ចិនគឺជាមហាអំណាចពិភពលោកមួយប្រកែកមិនបាន
Posted by vannarachin
ប្រភព៖ RFI
នៅសប្តាហ៍នេះហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់ ធ្វើសេចក្តីសន្និដ្ឋានបិទបញ្ចប់ភូមិសាស្រ្តនយោបាយនៃប្រទេសចិន។ គេអាចនិយាយបានថា ចិនបានក្លាយទៅជាមហាអំណាចពិភពលោកហើយ។ ប៉ុន្តែ មហាយក្សអាស៊ីមួយនេះដែលកំពុងធ្វើឲ្យបណ្តាប្រទេសជិតខាងភ័យព្រួយ ត្រូវប្រឈមមុខខ្លាំងឡើងៗនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក អាមេរិកដែលបានសម្រេចពង្រឹងនិងពង្រីកវត្តមានរបស់ខ្លួននៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។
ការមួយដែលប្រកែកមិនបាន គឺមិនយូរមិនឆាប់ ចិននឹងក្លាយជាមហាអំណាចធំជាងគេបង្អស់នៅក្នុងពិភពលោក ដោយសារតែកត្តាសត្យានុម័តមួយចំនួន។
ទីមួយ គឺចំនួនច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់នៃប្រជាជន។
ទីពីរគឺម៉ាស៊ីនសេដ្ឋកិច្ចដែលបន្តខ្ជាក់ចេញនូវកំណើនច្រើនលើសលុប។
ទីបី គឺសន្ទុះលឿនរហ័សនៃបច្ចេកវិជ្ជា បានន័យថា ចិនមិនមែនគ្រាន់តែចេះផលិតរបស់របរកំប៉ិកកំប៉ុកដូចមុនទៀតទេ តែក៏ចេះធ្វើដែររថយន្ត រទេះភ្លើងល្បឿនខ្លាំង និងយន្តហោះព្រមទាំងយានអវកាស។
ទីបួន គឺឥទ្ធិពលយោធា ជាមួយនឹងការកើនឡើងជាលំដាប់នៃប្រាក់ចំណាយសម្រាប់វិស័យការពារជាតិ។
និងទីប្រាំ គឺការដាំក្បាលអស់ឫទ្ធិ និងខ្សោយទៅៗរបស់បស្ចិមលោក ទាំងអឺរ៉ុប ទាំងសហរដ្ឋអាមេរិក។
ក៏ប៉ុន្តែ ការព្យាករណ៍ឃើញបែបនេះ ការព្យាករណ៍ឃើញថា ចិននឹងក្លាយជាមហាអំណាចពិភពលោកទីមួយក៏មិនប្រាកដថានឹងក្លាយជាការពិតដែរ ដោយហេតុតែមានច្រើនណាស់ភាពចៃដន្យនៃប្រវត្តិសាស្រ្ត។
ទីមួយ គឺចំនួនច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់នៃប្រជាជន។
ទីពីរគឺម៉ាស៊ីនសេដ្ឋកិច្ចដែលបន្តខ្ជាក់ចេញនូវកំណើនច្រើនលើសលុប។
ទីបី គឺសន្ទុះលឿនរហ័សនៃបច្ចេកវិជ្ជា បានន័យថា ចិនមិនមែនគ្រាន់តែចេះផលិតរបស់របរកំប៉ិកកំប៉ុកដូចមុនទៀតទេ តែក៏ចេះធ្វើដែររថយន្ត រទេះភ្លើងល្បឿនខ្លាំង និងយន្តហោះព្រមទាំងយានអវកាស។
ទីបួន គឺឥទ្ធិពលយោធា ជាមួយនឹងការកើនឡើងជាលំដាប់នៃប្រាក់ចំណាយសម្រាប់វិស័យការពារជាតិ។
និងទីប្រាំ គឺការដាំក្បាលអស់ឫទ្ធិ និងខ្សោយទៅៗរបស់បស្ចិមលោក ទាំងអឺរ៉ុប ទាំងសហរដ្ឋអាមេរិក។
ក៏ប៉ុន្តែ ការព្យាករណ៍ឃើញបែបនេះ ការព្យាករណ៍ឃើញថា ចិននឹងក្លាយជាមហាអំណាចពិភពលោកទីមួយក៏មិនប្រាកដថានឹងក្លាយជាការពិតដែរ ដោយហេតុតែមានច្រើនណាស់ភាពចៃដន្យនៃប្រវត្តិសាស្រ្ត។
ក្នុងចំណោមភាពចៃដន្យនៃប្រវត្តិសាស្រ្តដែលអាចមកបង្អាក់ដំណើរបោះពួយទៅមុខនៃមហាយក្សចិន ឃើញមានជាអាទិ៍គ្រោះថ្នាក់ផ្ទៃក្នុងធំៗមួយចំនួន ដូចជា ហានិភ័យសង្គម និងនយោបាយការទាមទារផ្តាច់ទឹកដីឬការទាមទារឯករាជ្យពីសំណាក់តៃវ៉ាន់ ទីបេ និង ស៊ីងជាំង។ ក៏ប៉ុន្តែ គ្រោះថ្នាក់ធំជាងគេសម្រាប់របបកុម្មុយនិស្តចិន ក្នុងរយៈកាលខ្លី គឺអ៊ីនធ័រណែត អ៊ីនធ័រណែតដែលប្រជាជនចិនជិតប្រាំរយលាននាក់កំពុងតែប្រើប្រាស់នៅក្នុងឆ្នាំ២០១១។
ដោយឡែក ទន្ទឹមគ្នានឹងការលេចត្រដែតឡើងនៃប្រទេសរបស់ខ្លួនក្នុងនាមជាមហាអំណាចពិភពលោក ថ្នាក់ដឹកនាំចិនមានមហិច្ឆតាកាន់តែធំ ជាពិសេសនៅអាស៊ី។ ជាក់ស្តែង ទីក្រុងប៉េកាំង បាននិងកំពុងបន្តពង្រឹងកងទ័ពជើងទឹករបស់ខ្លួននៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ពង្រីកដែនអំណាចរបស់ខ្លួនទៅឲ្យកាន់តែឆ្ងាយក្នុងដែនសមុទ្រនៅប៉ែកខាងត្បូង ប៉ែកអាគ្នេយ៍ និងប៉ែកខាងកើតនៃប្រទេសខ្លួន។ គឺមហិច្ឆតារបស់ចិននេះហើយដែលកំពុងបណ្តាលឲ្យបណ្តាប្រទេសអាស៊ីមួយចំនួនព្រួយបារម្ភ។ ជប៉ុនព្រួយបារម្ភ ដ្បិតចិនបន្តទាមទារយកមកវិញទីប្រជុំកោះSenkaku ដែលជប៉ុនបានកាន់កាប់តាំងពីឆ្នាំ១៨៩៥មកម្ល៉េះ។ វៀតណាមនិងហ្វីលីពីនព្រួយបារម្ភ ដ្បិតកំពុងមានជម្លោះជាមួយចិន ជុំវិញទីប្រជុំកោះParacels និងSpratley នៅក្នុងសមុទ្រចិនប៉ែកខាងត្បូង។
គឺនៅក្នុងបរិបទនេះហើយ ដែលសហរដ្ឋអាមេរិកបានសម្រេចចិត្តងាកមកពង្រឹងនិងពង្រីកវត្តមានយោធា ភូមិសាស្រ្តនយោបាយ និងការទូតនៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកដែរ។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១១ អាមេរិកបានបង្កើនតួនាទីរបស់ខ្លួននៅក្នុងវេទិកាអាស៊ាន បានក្លាយជាសមាជិកនៃជំនួបកំពូលអាស៊ីបូព៌ានិងបានសម្រេចដាក់ទ័ពនៅប្រទេសអូស្រ្តាលី។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ អាមេរិកគ្រោងថា នឹងប្រើប្រាស់ប្រទេសសិង្ហបុរីនិងហ្វីលីពីនជាទីចំណតនៃនាវាចម្បាំងរបស់ខ្លួន នាប៉ុន្មានឆ្នាំទៀតខាងមុខនេះ។
*
ជាការពិតណាស់ដែលថា ដោយសារតែកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសចិនជាពិសេស និងដោយសារតែវត្តមាននៅក្នុងតំបន់របស់មហាយក្សចិននិងរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក អាស៊ីប៉ាហ្វិកកំពុងក្លាយទៅជាសសរទ្រូងនៃភូមិសាស្រ្តនយោបាយពិភពលោក នៅដើមសតវត្សរ៍ទី២១នេះ។ ក៏ប៉ុន្តែ ទន្ទឹមនេះ អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកក៏កំពុងក្លាយទៅជាតំបន់ដ៏ក្តៅគគុកជាងគេបង្អស់មួយដែរនៅក្នុងលោកសព្វថ្ងៃ ដោយហេតុតែអធិករណ៍ដែលអាចនឹងកើតឡើងរវាងចិននិងសហរដ្ឋអាមេរិក។
សម្រាប់ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍ ការប៉ះទង្គិចគ្នារវាងកងទ័ពជើងទឹកនៃប្រទេសមហាអំណាចទាំងពីរអាចនឹងផ្ទុះឡើងគ្រប់ពេលវេលា ទោះជាមិនដោយចេតនា ក៏ដោយចៃដន្យដែរ។ មូលហេតុមានច្រើនយ៉ាង។ ម្យ៉ាងគឺមកអំពីចលនាកាន់តែមមាញឹកនៃកងទ័ពរបស់អាមេរិកនិងរបស់ចិននៅក្នុងដែនទឹកតែមួយ។ ម្យ៉ាងទៀត គឺមកអំពីការខ្វែងប្រយោជន៍គ្នាកាន់តែធំរវាងមហាអំណាចទាំងពីរ ឧទាហរណ៍ក្នុងសំណុំរឿងនុយក្លេអ៊ែរកូរ៉េខាងជើង និងក្នុងជម្លោះទឹកដីនៅសមុទ្រចិនរវាងប្រទេសចិននិងបណ្តាប្រទេសមិត្តរបស់អាមេរិក ឬរវាងប្រទេសចិននិងបណ្តាប្រទេសអាស៊ីដែលអាមេរិកគាំទ្រ។ រីឯម្យ៉ាងចុងក្រោយ គឺមកអំពីសហរដ្ឋអាមេរិកនិងចិនគ្មានចក្ខុនិមិត្តរួមគ្នាទេ នៅចំពោះមុខច្បាប់នាវាចរណ៍។ សហរដ្ឋអាមេរិកអះអាងថា កងទ័ពជើងទឹករបស់ខ្លួនមានសិទ្ធិធ្វើចរាចរណ៍នៅលើដែនទឹកអន្តរជាតិ និងនៅលើដែនទឹកដែលគេគេចាត់ទុកថាជារបស់អន្តរជាតិ។ រីឯសម្រាប់ប្រទេសចិនវិញ កងទ័ពអាមេរិកគ្មានសិទ្ធិចូលមកក្នុងដែនទឹកដែលជាទីជម្លោះ រវាងចិននិងប្រទេសដទៃណាមួយផ្សេងទេ។
សម្រាប់ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍ ការប៉ះទង្គិចគ្នារវាងកងទ័ពជើងទឹកនៃប្រទេសមហាអំណាចទាំងពីរអាចនឹងផ្ទុះឡើងគ្រប់ពេលវេលា ទោះជាមិនដោយចេតនា ក៏ដោយចៃដន្យដែរ។ មូលហេតុមានច្រើនយ៉ាង។ ម្យ៉ាងគឺមកអំពីចលនាកាន់តែមមាញឹកនៃកងទ័ពរបស់អាមេរិកនិងរបស់ចិននៅក្នុងដែនទឹកតែមួយ។ ម្យ៉ាងទៀត គឺមកអំពីការខ្វែងប្រយោជន៍គ្នាកាន់តែធំរវាងមហាអំណាចទាំងពីរ ឧទាហរណ៍ក្នុងសំណុំរឿងនុយក្លេអ៊ែរកូរ៉េខាងជើង និងក្នុងជម្លោះទឹកដីនៅសមុទ្រចិនរវាងប្រទេសចិននិងបណ្តាប្រទេសមិត្តរបស់អាមេរិក ឬរវាងប្រទេសចិននិងបណ្តាប្រទេសអាស៊ីដែលអាមេរិកគាំទ្រ។ រីឯម្យ៉ាងចុងក្រោយ គឺមកអំពីសហរដ្ឋអាមេរិកនិងចិនគ្មានចក្ខុនិមិត្តរួមគ្នាទេ នៅចំពោះមុខច្បាប់នាវាចរណ៍។ សហរដ្ឋអាមេរិកអះអាងថា កងទ័ពជើងទឹករបស់ខ្លួនមានសិទ្ធិធ្វើចរាចរណ៍នៅលើដែនទឹកអន្តរជាតិ និងនៅលើដែនទឹកដែលគេគេចាត់ទុកថាជារបស់អន្តរជាតិ។ រីឯសម្រាប់ប្រទេសចិនវិញ កងទ័ពអាមេរិកគ្មានសិទ្ធិចូលមកក្នុងដែនទឹកដែលជាទីជម្លោះ រវាងចិននិងប្រទេសដទៃណាមួយផ្សេងទេ។
មិនតែប៉ុណ្ណោះ ចិនមិនសុខចិត្តឲ្យមានឡើយ សមយុទ្ធផ្សេងៗដែលប្រព្រឹត្តទៅនៅជិតព្រំដែនគោកឬព្រំដែនទឹកជាមួយប្រទេសខ្លួន ដូចដែលអាមេរិកតែងតែបានធ្វើរៀងរាល់ឆ្នាំជាមួយកូរ៉េខាងត្បូង។
និយាយរួម ចិនបានក្លាយទៅជាមហាអំណាចពិភពលោកហើយ។ អ្វីៗក៏ដូចជាចង្អុលឲ្យឃើញថា ចិនចង់ក្លាយជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចទីមួយ និងនៅទីបំផុតទៅជាមហាអំណាចនយោបាយនិងយោធាទីមួយ។ គេក៏ត្រូវទទួលស្គាល់ដែរ ជ័យជំនះដ៏ធំធេងនៃការទូតចិនមិនត្រឹមតែនៅអាស៊ីទេ តែនៅអាហ្វ្រិកនិងអាមេរិកខាងត្បូងថែមទៀត។ ជ័យជំនះការទូតនេះបានមកពីការប៉ិនប្រសប់របស់ថ្នាក់ដឹកនាំចិន តែវាក៏ជាលទ្ធផលបានមកពីបរាជ័យនៃនយោបាយការបរទេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកជាពិសេសក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ប្រធានាធិបតីប៊ូស(Bush)។
ក៏ប៉ុន្តែ ចាប់ពីឥឡូវនេះតទៅ អ្វីៗក៏មិនអាចស្រួលដូចមុនទៀតដែរពីព្រោះសហរដ្ឋអាមេរិកចង់ខ្ទប់ឥទ្ធិពលរបស់ចិន ជាពិសេសនៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។ អ្វីៗក៏មិនអាចស្រួលដូចមុនដែរ ពីព្រោះបណ្តាប្រទេសអាស៊ីច្រើនឡើងៗចាប់ផ្តើមភិតភ័យ នៅចំពោះមុខមហិច្ឆតាស្រេកឃ្លានទឹកដីរបស់ប្រទេសចិន៕
ពាក្យគន្លឹះ : ចិន
បានចុះផ្សាយក្នុង សេដកិច្ចអន្តរជាតិ | កែប្រែ
រចនាសម្ព័ន្ធ និងនីតិវិធីនៃការសម្រេចសេចក្តីនៃតុលាការខ្មែរក្រហម
Posted by vannarachin
ប្រភព៖ RFI
ដោយ សេង ឌីណា
ក្រោយពីការចរចាយ៉ាងស្វិតស្វាញ ឆ្លងកាត់ការជាប់គាំងជាច្រើនលើកច្រើនសា ទីបំផុត តុលាការខ្មែរក្រហមបានចាប់ផ្តើមកើតរូបរាងជាផ្លូវការ នៅឆ្នាំ២០០៤។ តើតុលាការនេះមានសមត្ថកិច្ចជំនុំជម្រះលើបទឧក្រិដ្ឋណាខ្លះ? ហើយមានរចនាសម្ព័ន្ធដូចម្តេចខ្លះ?
តុលាការខ្មែរក្រហម មានឈ្មោះជាផ្លូវការថា “អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ដើម្បីជំនុំជម្រះឧក្រិដ្ឋកម្មដែលប្រព្រឹត្តឡើងនៅក្នុងរយៈកាលនៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ”។ តុលាការនេះ ក៏តែងតែត្រូវបានគេហៅផងដែរថាជា “តុលាការកូនកាត់” ពីព្រោះវាមិនចំជាតុលាការជាតិ ហើយមិនចំជាតុលាការអន្តរជាតិ។ ច្បាប់ដែលគេយកមកអនុវត្ត គឺជាច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌជាតិរបស់កម្ពុជាផង និងច្បាប់អន្តរជាតិផង។ ចៅក្រមវិញក៏មានសមាសភាពចម្រុះកម្ពុជា និងអន្តរជាតិដែរ។
តើតុលាការនេះមានសមត្ថកិច្ចជំនុំជម្រះលើបុគ្គលណាខ្លះ? ហើយចំពោះបទឧក្រិដ្ឋអ្វីខ្លះ?
ច្បាប់ស្តីពីការបង្កើតតុលាការខ្មែរក្រហមបានកម្រិតដែនកំណត់នៃសមត្ថកិច្ចរបស់តុលាការនេះ ទាំងសមត្ថកិច្ចទាក់ទងនឹងប្រភេទនៃបទឧក្រិដ្ឋ ទាំងកាលវេលាដែលបទឧក្រិដ្ឋត្រូវបានប្រព្រឹត្ត និងទាំងជនដែលប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋទាំងនេះ។
គេអាចចែកបទឧក្រិដ្ឋ ដែលស្ថិតក្នុងសមត្ថកិច្ចរបស់តុលាការខ្មែរក្រហមជាពីរប្រភេទ គឺបទឧក្រិដ្ឋថ្នាក់ជាតិ និងបទឧក្រិដ្ឋអន្តរជាតិ។
បទឧក្រិដ្ឋថ្នាក់ជាតិ គឺសំដៅលើរាល់បទឧក្រិដ្ឋទាំងឡាយណា ដែលមានចែងនៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៥៦ រួមមាន បទមនុស្សឃាត ការធ្វើទារុណកម្ម និងការរំលោភបំពានលើសាសនា។ ចំណែកបទឧក្រិដ្ឋអន្តរជាតិ រួមមាន៖
- ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ ដែលមានចែងក្នុងអនុសញ្ញាអន្តរជាតិ ឆ្នាំ១៩៤៨។
- ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម ដែលមានចែងក្នុងអនុសញ្ញាទាំងបួន ដែលត្រូវបានអនុម័តនៅឆ្នាំ១៩៤៩ នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ។
- ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ដែលមានចែងក្នុងអនុសញ្ញាក្រុងរ៉ូម ឆ្នាំ១៩៩៨ ស្តីពីការបង្កើតតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ។
- បទឧក្រិដ្ឋបំផ្លិចបំផ្លាញសម្បត្តិវប្បធម៌ក្នុងពេលមានជម្លោះប្រដាប់អាវុធ ដែលមានចែងក្នុងអនុសញ្ញាក្រុងឡាអេ ឆ្នាំ១៩៥៤។
- បទឧក្រិដ្ឋប្រឆាំងនឹងមន្រ្តីការទូត ដែលទទួលបាននូវការការពារពីសំណាក់អនុសញ្ញាក្រុងវីយ៉ែន ឆ្នាំ១៩៦១ ស្តីពីទំនាក់ទំនងការទូត។
ក៏ប៉ុន្តែ បទឧក្រិដ្ឋទាំងប៉ុន្មានខាងលើនេះ ចូលក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់តុលាការខ្មែរក្រហម លុះត្រាតែបទឧក្រិដ្ឋទាំងនេះត្រូវបានប្រព្រឹត្ត ក្នុងចន្លោះ ពីថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ពោលគឺ ក្នុងចន្លោះពេលដែលខ្មែរក្រហមកាន់អំណាចនៅកម្ពុជា។
បុគ្គលដែលអាចនឹងត្រូវនាំយកមកកាត់ទោស ដោយតុលាការខ្មែរក្រហមនេះមានតែពីរប្រភេទប៉ុណ្ណោះ៖
- ទីមួយ មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ៖ សំដៅទៅលើអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមទាំងឡាយណា ដែលបានកាន់តំណែងកំពូលៗ ក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ដូចជា ខៀវ សំផន (អតីតប្រមុខរដ្ឋ) នួន ជា (អតីតប្រធានរដ្ឋសភា) អៀង សារី (អតីតឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី) និង អៀង ធីរិទ្ធិ (អតីតរដ្ឋមន្រ្តី) ជាដើម ដែលពេលនេះ ត្រូវបានតុលាការខ្មែរក្រហមកំពុងធ្វើការជំនុំជម្រះ។
- ទីពីរ ជនទាំងឡាយណា ដែលទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត ចំពោះរាល់ឧក្រិដ្ឋកម្មទាំងប៉ុន្មានខាងលើ៖ សំដៅទៅលើជនទាំងឡាយណា ដែលថ្វីដ្បិតតែមិនបានកាន់តំណែងកំពូលក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យក៏ពិតមែន ក៏ប៉ុន្តែ មានការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋ ដែលត្រូវបានប្រព្រឹត្តក្នុងអំឡុងពេលនោះ។ រហូតមកទល់ពេលនេះ បុគ្គលដែលស្ថិតក្នុងប្រភេទទីពីរនេះ ហើយដែលត្រូវតុលាការខ្មែរក្រហមយកមកកាត់ទោស គឺ មានតែ កាំង ហ្កិចអៀវ ហៅ ឌុច អតីតមេគុកទួលស្លែង មួយប៉ុណ្ណោះ។
ការកំណត់ថា បុគ្គលណាស្ថិតក្នុងចំណោមអតីតមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ហើយបុគ្គលណាស្ថិតក្នុងចំណោមអ្នកទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋដែលប្រព្រឹត្តក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ដែលត្រូវយកមកជំនុំជម្រះនោះ គឺជាសិទ្ធិសម្រេចរបស់សហព្រះរាជអាជ្ញានៃតុលាការខ្មែរក្រហម។
រចនាសម្ព័ន្ធតុលាការខ្មែរក្រហម គឺយកតាមលំនាំរចនាសម្ព័ន្ធតុលាការកម្ពុជា ដោយមានព្រះរាជអាជ្ញាផង និងចៅក្រមស៊ើបអង្កេតផង។ ក៏ប៉ុន្តែ ខុសប្លែកពីរចនាសម្ព័ន្ធតុលាការធម្មតា ដែលមានបីថ្នាក់ តុលាការខ្មែរក្រហម មានតែពីរថ្នាក់ប៉ុណ្ណោះ គឺសាលាដំបូង និងតុលាការកំពូល ដោយមិនមានសាលាឧទ្ធរណ៍នោះទេ។
ចំពោះចៅក្រមវិញ តាំងពីស្ថាប័នអយ្យការ រហូតដល់តុលាការកំពូល មានសមាសភាពចម្រុះជាចៅក្រមខ្មែរផង និងចៅក្រមអន្តរជាតិផង ដោយចៅក្រមខ្មែរមានចំនួនច្រើនជាងចៅក្រមបរទេស។
សហព្រះរាជអាជ្ញាមានពីររូប គឺមួយរូបជាព្រះរាជអាជ្ញាកម្ពុជា និងមួយរូបទៀត ជាព្រះរាជអាជ្ញាបរទេស។ សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតក៏មានពីររូបដូចគ្នានេះដែរ។
នៅសាលាដំបូង ចៅក្រមមាន៥រូប រួមមានចៅក្រមខ្មែរ៣រូប មួយរូបធ្វើជាប្រធាន និង ចៅក្រមបរទេសពីររូប។
នៅតុលាការកំពូល មានចៅក្រម៧រូប រួមមាន ចៅក្រមខ្មែរ៤រូប មួយរូបធ្វើជាប្រធាន និងចៅក្រមបរទេស៣រូប។
បើនៅគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ សុទ្ធតែមានចៅក្រមច្រើននាក់ និងមានសមាសភាពចម្រុះបែបនេះ តើការសម្រេចសេចក្តីត្រូវធ្វើឡើងដោយរបៀបណា?
ថ្វីដ្បិតតែ តុលាការខ្មែរក្រហម អនុវត្តច្បាប់ជាតិផង និងអន្តរជាតិផង ហើយចៅក្រមក៏មានសមាសភាពចម្រុះជាតិសាសន៍ទៀត ក៏ប៉ុន្តែ នីតិវិធីតុលាការនេះមានលក្ខណៈស្រដៀងគ្នាច្រើនទៅនឹងនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា។
ចំណុចចាប់ផ្តើមនៃនីតិវិធី គឺចេញពីសហព្រះរាជអាជ្ញា ដែលមានសិទ្ធិសម្រេចកំណត់ជនសង្ស័យ ដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យមានការស៊ើបអង្កេត។ សំណួរចោទឡើងថា ចុះបើសហព្រះរាជអាជ្ញាទាំងពីររូបនេះមានយោបល់ផ្ទុយគ្នា តើគេត្រូវដោះស្រាយវិវាទនេះដោយរបៀបណា?
មាត្រា ២០ នៃច្បាប់ស្តីពីការបង្កើតតុលាការខ្មែរក្រហមចែងថា នៅក្នុងករណីដែលសហព្រះរាជអាជ្ញាមានយោបល់ខ្វែងគ្នា សហព្រះរាជអាជ្ញាទាំងពីរ ឬសហព្រះរាជអាជ្ញាណាមួយក៏បានដែរ អាចដាក់ពាក្យប្តឹងទាស់ទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះដើម្បីសម្រេចសេចក្តី។ បណ្តឹងទាស់នេះត្រូវដាក់ជូនទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះក្នុងរយៈពេលយ៉ាងយូរ ៣០ថ្ងៃ ចាប់ពីពេលមានយោបល់ផ្ទុយគ្នា បើមិនដូច្នោះទេ មានន័យថា សហព្រះរាជអាជ្ញាទាំងពីរមានយោបល់ស្របគ្នា ហើយនីតិវិធីដែលកំពុងដំណើរការនឹងត្រូវបន្តធ្វើតទៅមុខទៀត។
អង្គបុរេជំនុំជម្រះមានចៅក្រម៥រូប រួមមាន ចៅក្រមខ្មែរ៣រូប មួយរូបជាប្រធាន និងចៅក្រមបរទេស២រូប។ រាល់សេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គបុរេជំនុំជម្រះនេះអាចធ្វើទៅបានលុះត្រាតែមានសំឡេងគាំទ្រយ៉ាងតិច៤សំឡេង។ សេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គបុរេជំនុំជម្រះ គឺជាសេចក្តីសម្រេចបិទផ្លូវតវ៉ា ពោលគឺ គូវិវាទមិនអាចប្តឹងឧទ្ធរណ៍ជំទាស់នឹងសេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គបុរេជំនុំជម្រះបានទេ។
ក្នុងករណីដែលអង្គបុរេជំនុំជម្រះមិនអាចរកសំឡេងគាំទ្រគ្រប់៤សំឡេងទេនោះ ការស៊ើបអង្កេតនឹងត្រូវធ្វើបន្ត។ ឧបមាថា សហព្រះរាជអាជ្ញាមានយោបល់ផ្ទុយគ្នាក្នុងការកំណត់ជនសង្ស័យឈ្មោះ “ក” ដោយព្រះរាជអាជ្ញាមួយរូបថា ត្រូវធ្វើការចោទប្រកាន់ ឯមួយទៀតមិនយល់ស្រប។ សហព្រះរាជអាជ្ញាដែលមិនយល់ស្របប្តឹងទាស់ទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះ ដើម្បីដោះស្រាយវិវាទនេះ ក៏ប៉ុន្តែ អង្គបុរេជំនុំជម្រះក៏មិនអាចរកសំឡេងភាគច្រើន ដើម្បីសម្រេចសេចក្តីបាន។ ក្នុងករណីនេះ ការចោទប្រកាន់លើបុគ្គល “ក” នឹងត្រូវបន្តធ្វើ។
នៅពេលដែលសហព្រះរាជអាជ្ញាសម្រេចកំណត់មុខសញ្ញាជនសង្ស័យ និងបានធ្វើការស៊ើបអង្កេតបឋមរួចហើយ សហព្រះរាជអាជ្ញាអាចបញ្ជូនសំណុំរឿងនេះ ទៅឲ្យសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត តាមរយៈដីកាសន្និដ្ឋានបញ្ជូនរឿងឲ្យស៊ើបសួរ។ គឺសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតនេះឯង ដែលជាអ្នកមានអំណាចសម្រេចថា តើត្រូវបើកការស៊ើបអង្កេតទៅលើជនសង្ស័យនេះដែរទេ។ ការសម្រេចនេះអាចធ្វើទៅបាន លុះត្រាតែមានការឯកភាពគ្នារវាងសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតទាំងពីររូប។ ក្នុងករណីដែលសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតទាំងពីររូបមានយោបល់ផ្ទុយគ្នា គេអាចប្តឹងទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះបាន ពោលគឺ អនុវត្តតាមនីតិវិធី ដូចគ្នាទាំងស្រុងនឹងករណីខ្វែងគំនិតគ្នារវាងសហព្រះរាជអាជ្ញា។
និយាយជារួម តុលាការខ្មែរក្រហមប្រកាន់យកនូវគោលការណ៍មួយថា រាល់ការចោទប្រកាន់ ឬការស៊ើបអង្កេត ដែលកំពុងដំណើរការ ត្រូវតែបន្តទៅមុខជាប់រហូត។ គេអាចបញ្ឈប់នីតិវិធីនេះបាន លុះត្រាតែមានការព្រមព្រៀងពីសហព្រះរាជអាជ្ញាទាំងពីររូប ឬសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតទាំងពីររូបឬក៏ត្រូវមានសំឡេងភាគច្រើន នៅក្នុងអង្គបុរេជំនុំជម្រះ។ ការអនុវត្តន៍យកគោលការណ៍បែបនេះ គឺដើម្បីចៀសវាងការជាប់គាំងក្នុងនីតិវិធីតុលាការ។
នៅក្នុងដំណើរការស៊ើបអង្កេត សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតមានសិទ្ធិក្នុងការចេញដីកានាំខ្លួនជនសង្ស័យ ដើម្បីមកសាកសួរ និងអាចសម្រេចឃុំខ្លួនជនសង្ស័យជាបណ្តោះអាសន្នបាន ប្រសិនបើមានការចាំបាច់។ ជនជាប់សង្ស័យអាចប្តឹងជំទាស់នឹងសេចក្តីសម្រេចឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្ននេះ ទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះបាន ដូចដែលយើងបានឃើញ កាំង ហ្កិចអៀវ ហៅ ឌុច ខៀវ សំផន នួន ជា អៀង សារី និង អៀង ធីរិទ្ធិ ធ្លាប់បានធ្វើកន្លងមកហើយ។
នៅចុងបញ្ចប់នៃការស៊ើបអង្កេត ប្រសិនបើសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតមិនអាចប្រមូលបានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីដាក់បន្ទុកលើជនសង្ស័យទេនោះ សហចៅក្រមនឹងចេញដីកាលើកលែងការចោទប្រកាន់ ហើយសំណុំរឿងនឹងត្រូវបិទបញ្ចប់។ ក៏ប៉ុន្តែ សហព្រះរាជអាជ្ញាអាចប្តឹងទាស់នឹងសេចក្តីសម្រេចនេះបាន។
ក្នុងករណីផ្ទុយពីនេះវិញ ប្រសិនបើសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតមានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីដាក់បន្ទុកលើជនសង្ស័យ សហចៅក្រមនឹងចេញដីកាចោទប្រកាន់ជាផ្លូវការលើជនសង្ស័យ ចំពោះបទល្មើសណាមួយជាក់លាក់ ហើយបញ្ជូនសំណុំរឿងនេះទៅឲ្យចៅក្រមសាលាដំបូងជាអ្នកបើកសវនាការជំនុំជម្រះ។
គឺចៅក្រមសាលាដំបូងនេះហើយ ដែលមានសិទ្ធិសម្រេចថា តើជនជាប់ចោទពិតជាមានទោស ដូចការចោទប្រកាន់ដែរឬទេ។ រាល់សេចក្តីសម្រេចរបស់សាលាដំបូងអាចធ្វើទៅបាន លុះត្រាតែមានសំឡេងគាំទ្រយ៉ាងតិច ៤សំឡេង ក្នុងចំណោមចៅក្រមទាំង៥រូប។ នេះមានន័យថា បើទោះជាចៅក្រមខ្មែរមានច្រើនជាងចៅក្រមបរទេស ក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែ ចៅក្រមខ្មែរតែម្ខាងមិនអាចសម្រេចសេចក្តីបានទេ ប្រសិនបើគ្មានការគាំទ្រពីសំណាក់ចៅក្រមបរទេសយ៉ាងតិចមួយរូបទេនោះ។
នីតិវិធីនៃការចេញសេចក្តីសម្រេចនេះ ក៏ត្រូវអនុវត្តដូចគ្នាដែរ ចំពោះតុលាការកំពូល។ រាល់ការសម្រេចសេចក្តីនៅតុលាការកំពូល ត្រូវតែធ្វើឡើងតាមរយៈសំឡេងគាំទ្រយ៉ាងតិច ៥សំឡេង ក្នុងចំណោមចៅក្រមទាំង ៧រូប ពោលគឺ ត្រូវមានការគាំទ្រពីសំណាក់ចៅក្រមបរទេសយ៉ាងតិចមួយរូប ទើបការសម្រេចសេចក្តីនេះអាចធ្វើទៅបាន៕
TAGS: កម្ពុជា - តុលាការខ្មែរក្រហម
បានចុះផ្សាយក្នុង ខ្មែរក្រហម | កែប្រែ
ដំណើរឆ្ពោះទៅការតស៊ូដោយប្រដាប់អាវុធរបស់ខ្មែរក្រហម
Posted by vannarachin
ប្រភព៖ RFI
ដោយ សេង ឌីណា
កាលពីសប្តាហ៍មុន លោកអ្នកស្តាប់បានជ្រាបរួចមកហើយ អំពីដើមកំណើតរបស់ចលនាកុម្មុយនិស្តខ្មែរ និងការតស៊ូតាមផ្លូវនយោបាយ នៅកម្ពុជា។ នៅថ្ងៃនេះ សេង ឌីណា នឹងរៀបរាប់អំពីព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗ ដែលជំរុញឲ្យពួកកុម្មុយនិស្តខ្មែរ បោះបង់ការតស៊ូតាមផ្លូវនយោបាយ ហើយរត់ចូលព្រៃ ធ្វើការតស៊ូដោយប្រដាប់អាវុធវិញ។
នៅឆ្នាំ១៩៦២ មេដឹកនាំរបស់បក្សប្រជាជនស្ទើរតែទាំងអស់ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងផ្តន្ទាទោសឲ្យជាប់គុកអស់មួយជីវិត ក្នុងនោះរួមមានមេដឹកនាំសំខាន់ៗ ដូចជា កែវ មាស និង នន សួន ផងដែរ។ បក្សពលករកម្ពុជាក៏បានសម្រេចចិត្តរំលាយបក្សប្រជាជនចោល ដែលជាហេតុនាំឲ្យពួកកុម្មុយនិស្តលែងមានឧបករណ៍សម្រាប់ធ្វើការតស៊ូផ្នែកនយោបាយទៀត។
ទូ សាមុត បាត់ខ្លួន សាឡុត ស ឡើងមកដឹកនាំបក្ស
ក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះ រចនាសម្ព័ន្ធរបស់បក្សពលករកម្ពុជាបានជួបនឹងរបត់មួយយ៉ាងសំខាន់។ ទូ សាមុត ដែលជាលេខាបក្ស បានបាត់ខ្លួនដោយមិនដឹងមូលហេតុ។ យោងតាមលោក Ben Kiernanសាឡុត ស និងបក្ខពួកទំនងជាមានជាប់ទាក់ទងនឹងការបាត់ខ្លួនរបស់ ទូ សាមុត នេះ។ នៅក្នុងមហាសន្និបាតខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៦៣ សាឡុត ស ត្រូវបានជ្រើសតាំងឲ្យធ្វើជាអគ្គលេខាធិការបក្សជំនួស ទូ សាមុត ដោយរំលង នួន ជា ដែលជាអនុលេខាបក្ស។ ឯ អៀង សារី ក៏ឡើងជាមេដឹកនាំលំដាប់ទីបីក្នុងបក្ស។ សោ ភឹម, វ៉ន វេត, សុន សេន និង ជួន ជឿន ហៅ ម៉ុក ស្ថិតក្នុងចំណោមសមាជិកនៃគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្ស។ ចំណែកអតីតមេដឹកនាំចាស់ៗ ដូចជា នន សួន និង កែវ មាស ជាដើម ត្រូវបានគេផាត់ចេញពីរចនាសម្ព័ន្ធថ្មីនេះ។
នៅក្នុងឆ្នាំជាមួយគ្នានោះ បាតុកម្មហិង្សាមួយបានកើតឡើងនៅខេត្តសៀមរាប។ បាតុករដែលជាសិស្ស និងនិស្សិតបាននាំគ្នារិះគន់យ៉ាងខ្លាំងក្លាដល់រដ្ឋាភិបាលសង្គមរាស្រ្តនិយម និងសម្តេច នរោត្តម សីហនុ។ បាតុករថែមទាំងបានដុតព្រះឆាយាល័ក្ខណ៍របស់ព្រះអង្គទៀតផង។ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ បានចោទប្រកាន់ពួកកុម្មុយនិស្តថាជាអ្នកនៅពីក្រោយបាតុកម្មនេះ។ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ក៏បានប្រកាសរំលាយរដ្ឋាភិបាលចោល ដោយលើកហេតុផលថា បើមតិសាធារណៈគាំទ្រពួកឆ្វេងនិយមដូចនេះ គួរឲ្យពួកឆ្វេងនិយមមកបង្កើតរដ្ឋាភិបាលខ្លួនឯងម្តងវិញ។ ព្រះអង្គបានចុះផ្សាយបញ្ជីឈ្មោះឥស្សរជននយោបាយឆ្វេងនិយម ចំនួន៣៤រូប ដែលព្រះអង្គចង់ឲ្យបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីនេះ។ ក្នុងចំណោម៣៤រូបនេះ ក៏រួមមានទាំងមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់របស់បក្សពលករកម្ពុជាផងដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ មិនមានអ្នកណាម្នាក់ហ៊ានចេញមុខតាមការអំពាវនាវនេះទេ ដោយខ្លាចថាជាអន្ទាក់របស់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ឲ្យពួកគេបង្ហាញមុខ ដើម្បីលបសម្លាប់ពួកគេចោល។ សាឡុត ស និង អៀង សារី ក៏រត់ចេញពីក្រុងភ្នំពេញ ទៅលាក់ខ្លួនក្នុងព្រៃ នៅក្នុងស្រុកក្រូចឆ្មារ ខេត្តកំពង់ចាម នៅកន្លែងមួយដែលមានឈ្មោះសម្ងាត់ថា “ការិយាល័យ១០០” ដោយមានការការពារពីសំណាក់វៀតណាម។
ទស្សនកិច្ចរបស់សាឡុត ស នៅវៀតណាមនិងចិន
នៅអំឡុងចុងឆ្នាំ១៩៦៤ ដើមឆ្នាំ១៩៦៥ សាឡុត ស និងមេដឹកនាំបក្សមួយចំនួនទៀត បានធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើង ចាកចេញពីការិយាល័យ១០០ ឆ្ពោះទៅទីក្រុងហាណូយ។ ក្រៅពីជួបជាមួយក្រុមខ្មែរកុម្មុយនិស្តនៅទីនោះ សាឡុត ស ក៏បានជួបចរចាដោយសម្ងាត់ជាមួយមេដឹកនាំកុម្មុយនិស្តវៀតណាមផងដែរ អំពីផែនការតស៊ូប្រដាប់អាវុធប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលសង្គមរាស្រ្តនិយម។ ក៏ប៉ុន្តែ មេដឹកនាំកុម្មុយនិស្តវៀតណាមបានជំទាស់នឹងផែនការនេះ។
នៅអំឡុងចុងឆ្នាំ១៩៦៤ ដើមឆ្នាំ១៩៦៥ សាឡុត ស និងមេដឹកនាំបក្សមួយចំនួនទៀត បានធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើង ចាកចេញពីការិយាល័យ១០០ ឆ្ពោះទៅទីក្រុងហាណូយ។ ក្រៅពីជួបជាមួយក្រុមខ្មែរកុម្មុយនិស្តនៅទីនោះ សាឡុត ស ក៏បានជួបចរចាដោយសម្ងាត់ជាមួយមេដឹកនាំកុម្មុយនិស្តវៀតណាមផងដែរ អំពីផែនការតស៊ូប្រដាប់អាវុធប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលសង្គមរាស្រ្តនិយម។ ក៏ប៉ុន្តែ មេដឹកនាំកុម្មុយនិស្តវៀតណាមបានជំទាស់នឹងផែនការនេះ។
ចេញពីក្រុងហាណូយ សាឡុត ស បានបន្តដំណើរទៅកាន់ក្រុងប៉េកាំង និងក្រុងព្យុងយ៉ាងទៀត។ ប៉ុន្តែដំណើរនេះធ្វើឡើងដោយលាក់ការណ៍បំផុត។ គេមិនបានដឹងថាតើ សាឡុត ស បានជជែកអំពីអ្វីខ្លះជាមួយមេដឹកនាំបក្សកុម្មុយនិស្តចិននោះទេ។ ប៉ុន្តែ បើមើលទៅលើបរិបទនយោបាយនៅពេលនោះ និងឥរិយាបថរបស់ សាឡុត ស ពេលវិលត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ គេអាចសន្និដ្ឋានបានថា ចិនប្រហែលជាបានគាំទ្រនយោបាយរបស់ សាឡុត ស ច្រើនជាងវៀតណាម។ ចិនដែលនៅពេលនោះកំពុងតែមានទំនាក់ទំនងតានតឹងខ្លាំងជាមួយសហភាពសូវៀត ឆ្លៀតបង្កើនឥទ្ធិពលលើពួកកុម្មុយនិស្តខ្មែរ ប្រជែងជាមួយនឹងវៀតណាម ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់សូវៀត។
“បក្សពលករកម្ពុជា” ប្តូរឈ្មោះទៅជា “បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា”
ក្រោយពី សាឡុត ស ត្រឡប់ពីចិន មកការិយាល័យ១០០វិញ បក្សពលករកម្ពុជាក៏បានចាប់ផ្តើមបង្ហាញនូវនយោបាយឯករាជពីវៀតណាមកាន់តែខ្លាំងឡើងៗ។ នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦៦ បក្សពលករកម្ពុជា ថែមទាំងត្រូវបានប្តូរឈ្មោះទៅជា “បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា” ទៀតផង ដើម្បីបង្ហាញឲ្យកាន់តែច្បាស់ថា បក្សនេះមិនជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងបក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាម ដែលពេលនោះមានឈ្មោះថា “បក្សពលករវៀតណាម”។ ទីតាំងធំរបស់ពួកខ្មែរក្រហម ក៏ត្រូវបានរើចេញពីការិយាល័យ១០០ ទៅតាំងនៅក្នុងខេត្តរតនគិរីវិញ ដោយដាក់ឈ្មោះថា “ការិយាល័យ១០២”។
ពួកខ្មែរក្រហម ដែលបានបោះបង់ចោលការតស៊ូផ្នែកនយោបាយតាំងពីឆ្នាំ១៩៦២មកនោះ បានបង្កើនការវាយប្រហារកាន់តែខ្លាំងឡើងទៅលើរដ្ឋាភិបាលសង្គមរាស្រ្តនិយម។ ប៉ុន្តែ ពួកគេនៅមិនទាន់សម្រេចបើកការតស៊ូប្រដាប់អាវុធនៅឡើយទេ រហូតដល់ក្រោយការបះបោរនៅសំឡូត ទើបពួកខ្មែរក្រហមឈានចូលដល់ដំណាក់កាលតស៊ូប្រដាប់អាវុធ។
ការបះបោរនៅសំឡូត
មូលហេតុដែលនាំឲ្យមានការបះបោរនៅសំឡូត នៅឆ្នាំ១៩៦៧ គឺកើតចេញពីនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងការប្រមូលទិញផលស្រូវ។
នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៦៥ និងឆ្នាំ១៩៦៦ កសិករខ្មែរបានលួចលក់ស្រូវទៅឲ្យកងទ័ពវៀតណាមខាងជើងដែលឲ្យថ្លៃខ្ពស់ជាងរដ្ឋាភិបាល ដែលជាហេតុនាំឲ្យរដ្ឋាភិបាលបាត់បង់ប្រាក់ចំណូលដែលបានមកពីការនាំចេញស្រូវ។
នៅឆ្នាំ១៩៦៦ រដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញនូវបទបញ្ជាដាច់ខាតឲ្យប្រជាកសិករលក់ស្រូវជូនរដ្ឋ ហើយថែមទាំងបញ្ជូនកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធឲ្យចុះទៅប្រមូលទិញស្រូវនៅតាមទីជនបទទៀតផង។
នៅឆ្នាំ១៩៦៧ លន់ នល់ ដែលជានាយករដ្ឋមន្រ្តីបានបញ្ជាឲ្យកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធផ្តោតការប្រមូលទិញស្រូវនៅក្នុងខេត្តបាត់ដំបង ដែលជាជង្រុកស្រូវយ៉ាងធំរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ មិនយូរប៉ុន្មានការប្រឈមមុខគ្នារវាងកងកម្លាំងរដ្ឋាភិបាល និងប្រជាកសិករនៅខេត្តបាត់ដំបងក៏បានកើតឡើង។ ពួកសកម្មជនកុម្មុយនិស្តប្រចាំខេត្តបាត់ដំបង ក៏បានឆ្លៀតពេលនោះ ជំរុញការបះបោរឲ្យកាន់តែខ្លាំងឡើងថែមទៀត ដោយបានបាចខិត្តប័ណ្ណចោទរដ្ឋាភិបាលថា ប្រមូលទិញស្រូវ ដើម្បីយកទៅលក់ឲ្យអាមេរិក។
នៅថ្ងៃទី២ មេសា ឆ្នាំ១៩៦៧ ការបះបោរដ៏ធំមួយក៏បានកើតឡើងនៅស្រុកសំឡូត ក្នុងខេត្តបាត់ដំបង។ ប្រជាជនប្រមាណ២០០នាក់ ដោយមានកាន់បដាប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលផងនោះ បានធ្វើការវាយប្រហារលើទីតាំងរដ្ឋាភិបាលមួយនៅសំឡូត។ ក្រុមបះបោរបានសម្លាប់ទាហានរដ្ឋាភិបាលចំនួនពីរនាក់ ហើយដណ្តើមបានកាំភ្លើងមួយចំនួនផង។ ភាពចលាចលនេះបានរាលដាលទៅភូមិផ្សេងៗទៀត នៅក្បែរនោះ រហូតដល់មានការបង្រ្កាបពីទាហានរដ្ឋាភិបាល។ ក្រុមបះបោរមួយចំនួនត្រូវបានប៉ូលិសចាប់ខ្លួន និងវាយដំសួរចម្លើយ។ ចំណែកមួយចំនួនទៀតបានរត់គេចខ្លួនចូលទៅក្នុងព្រៃ។
នៅភ្នំពេញឯណោះវិញ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ បានចោទប្រកាន់ ខៀវ សំផន, ហ៊ូ យន់ និងហ៊ូ នឹម ថាជាអ្នកនៅពីក្រោយអំពើបះបោរនៅសំឡូត ហើយបានគំរាមថានឹងបញ្ជូនអ្នកទាំងបីរូបនេះទៅឲ្យតុលាការសឹកកាត់ទោស។ ខ្មែរកុម្មុយនិស្តទាំងបីនាក់នេះក៏បានលួចរត់ចេញពីភ្នំពេញ ដើម្បីគេចចេញពីការកាត់ទោសនេះ។ ក្រោយមក លន់ នល់ បានអះអាងថា អ្នកទាំងបីនាក់នេះបានស្លាប់បាត់ទៅហើយ។ ហេតុដូចនេះហើយបានជាពេលដែល ខៀវ សំផន ហ៊ូ យន់ និង ហ៊ូ នឹម លេចមុខសាជាថ្មីនៅក្នុងចំណោមមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម គេបានហៅអ្នកទាំងបីនាក់នេះថាជា “ខ្មោចទាំងបី”។
ខ្មែរក្រហមនៅពីក្រោយការបះបោរនៅសំឡូត?
នៅក្នុងសៀវភៅដែលមានចំណងជើងថា “បងទី១ ប៉ុល ពត” លោក David Chandler បានសរសេរថា ពួកមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមមិនមែនជាអ្នកនៅពីក្រោយអំពើបះបោរនៅសំឡូតទេ។ ពួកគេមិនទាំងបានដឹងជាមុនផងថានឹងមានអំពើបះបោរបែបនេះកើតឡើង។ ក៏ប៉ុន្តែ ដំណឹងអំពីព្រឹត្តិការណ៍នៅសំឡូតបានធ្វើឲ្យមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមមើលឃើញកាន់តែច្បាស់នូវកម្លាំងបដិវត្តន៍របស់ប្រជាជនកម្ពុជា។ បន្ថែមពីលើនេះទៅទៀត ប្រតិបត្តិការតាមកម្ទេចក្រុមបះបោរ ពីសំណាក់ទាហានរដ្ឋាភិបាល បានរាលដាលទៅកន្លែងផ្សេងៗទៀតធ្វើឲ្យពួកកុម្មុយនិស្តលែងមានកន្លែងជ្រក ក្រៅតែពីរត់ចូលក្នុងព្រៃធ្វើការតស៊ូដោយប្រដាប់អាវុធ ដើម្បីបន្តបដិវត្តន៍របស់ពួកគេតទៅទៀត។
នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៦៨ ក្រុមខ្មែរក្រហមមួយក្រុមបានបើកការវាយប្រហារលើទីតាំងទាហានរដ្ឋាភិបាលមួយកន្លែង ស្ថិតក្នុងស្រុកបាណន់ ខេត្តបាត់ដំបង ដោយដណ្តើមបានកាំភ្លើង៣២ដើម។ ពួកខ្មែរក្រហមបានអបអរសាទជោគជ័យរបស់ពួកគេ ដោយកំណត់យកថ្ងៃនោះថាជាថ្ងៃចាប់ផ្តើមការតស៊ូប្រដាប់អាវុធរបស់ខ្លួន និងជាថ្ងៃបង្កើតកងទ័ពបដិវត្តន៍របស់ពួកគេ។ ក្រោយមកការវាយឆ្មក់ស្រដៀងៗគ្នានេះក៏បានកើតឡើងនៅតាមបណ្តាខេត្តមួយចំនួនផ្សេងទៀតក្រៅពីខេត្តបាត់ដំបង។
ទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៦៨ ដល់ឆ្នាំ១៩៧០ កងទ័ពខ្មែរក្រហមគ្រាន់តែជាកងឧទ្ទាមតូចតាចមួយប៉ុណ្ណោះ។ អាវុធយុទ្ធភ័ណ្ឌក៏មិនសូវជាមានអ្វីធំដុំប៉ុន្មានដែរ។ ការទម្លាក់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ នៅឆ្នាំ១៩៧០ គឺជារបត់ដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់បដិវត្តន៍របស់ពួកខ្មែរក្រហម៕
TAGS: កម្ពុជា - ខ្មែរក្រហម
បានចុះផ្សាយក្នុង ខ្មែរក្រហម | កែប្រែ
ដើមកំណើតនៃបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា
Posted by vannarachin
ប្រភព៖ RFI
ដោយ សេង ឌីណា
មុននឹងបង្កើតជាគណបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា ចលនាកុម្មុយនិស្តខ្មែរ គឺជាផ្នែកមួយ នៃគណបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន របស់ ហូ ជីមិញ។ នៅឆ្នាំ១៩៥១ ទើបចលនាកុម្មុយនិស្តខ្មែរបានបែកចេញពីគណបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន ដោយបង្កើតជាគណបក្សខ្លួនឯង មានឈ្មោះថា គណបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា។
បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន
លទ្ធិកុម្មុយនិស្តបានចាប់ផ្តើមរីកដុះដាលខ្លាំង នៅទូទាំងពិភពលោក តាមរយៈចលនាប្រឆាំងនឹងអាណានិគម ដែលចាប់ផ្ទុះឡើង នៅក្រោយសង្រ្គាមលោកលើកទីពីរ។ នៅឥណ្ឌូចិន ដែលស្ថិតក្រោមអាណានិគមបារាំង ក៏មានចលនាកុម្មុយនិស្តមួយដែរ គឺ “បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន” ដែលបង្កើតឡើងដោយ ហូ ជីមិញ នៅឆ្នាំ១៩៣០។ បក្សនេះប្រមូលផ្តុំចលនាកុម្មុយនិស្តដែលមកពីប្រទេសកម្ពុជា វៀតណាម និងឡាវ។
លទ្ធិកុម្មុយនិស្តបានចាប់ផ្តើមរីកដុះដាលខ្លាំង នៅទូទាំងពិភពលោក តាមរយៈចលនាប្រឆាំងនឹងអាណានិគម ដែលចាប់ផ្ទុះឡើង នៅក្រោយសង្រ្គាមលោកលើកទីពីរ។ នៅឥណ្ឌូចិន ដែលស្ថិតក្រោមអាណានិគមបារាំង ក៏មានចលនាកុម្មុយនិស្តមួយដែរ គឺ “បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន” ដែលបង្កើតឡើងដោយ ហូ ជីមិញ នៅឆ្នាំ១៩៣០។ បក្សនេះប្រមូលផ្តុំចលនាកុម្មុយនិស្តដែលមកពីប្រទេសកម្ពុជា វៀតណាម និងឡាវ។
នៅកម្ពុជា សាខាបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន ត្រូវបានបង្កើតឡើង នៅឆ្នាំ១៩៤២ ដោយអាចារ្យមៀន ហៅ សឺន ង៉ុកមិញ។ យោងតាមលោកស្រី Elizabeth Beckerឈ្មោះ សឺន ង៉ុកមិញ នេះ គឺជាការច្របាច់បញ្ចូលគ្នារវាង សឺន ង៉ុកថាញ់ និង ហូ ជីមិញ។ ធ្វើបែបនេះ គឺក្នុងគោលដៅឆ្លៀតយកចំណេញពីប្រជាប្រិយភាពរបស់ សឺន ង៉ុកថាញ់ ដែលជាប្រមុខដឹកនាំចលនាប្រឆាំងបារាំងដ៏ល្បីល្បាញមួយ គឺចលនាខ្មែរឥស្សរៈ។ ប៉ុន្តែ សឺន ង៉ុកថាញ់ មិនមែនជាមនុស្សកុម្មុយនិស្តទេ។
បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា
នៅឆ្នាំ ១៩៥១ សឺន ង៉ុកមិញ ថែមទាំងបានបង្កើតចលនាប្រដាប់អាវុធមួយ ដោយដាក់ឈ្មោះថា “សមាគមខ្មែរឥស្សរៈ” ទៀតផង ជាហេតុនាំឲ្យមានការភាន់ច្រលំ មិនដឹងមួយណាជាខ្មែរឥស្សរៈកុម្មុយនិស្ត និងមួយណាមិនមែនកុម្មុយនិស្ត។ នៅឆ្នាំដដែលនេះដែរ វៀតណាមបានសម្រេចបំបែក បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន ឲ្យទៅជាបក្សកុម្មុយនិស្តផ្ទាល់របស់ប្រទេសនីមួយៗវិញ។ ក្រុមខ្មែរកុម្មុយនិស្តក៏សម្រេចបង្កើតបក្សកុម្មុយនិស្តផ្ទាល់របស់ខ្លួន ដែលមានឈ្មោះថា “បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា”។ បក្សនេះដឹកនាំដោយគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្សបណ្តោះអាសន្នមួយ ដែលមាន សឺន ង៉ុកមិញ ជាប្រធាន ទូ សាមុត ជាអនុប្រធាន និង សៀវ ហេង ជាអគ្គលេខាធិការ។ ក៏ប៉ុន្តែ ពីឆ្នាំ១៩៥១ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៦០ ក្រុមខ្មែរកុម្មុយនិស្តមិនបានរៀបចំធ្វើសន្និបាតបង្កើតបក្សជាផ្លូវការទេ ដែលជាហេតុនាំឲ្យ បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជាមិនទាន់មានឯករាជ្យដាច់ស្រឡះពី បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន។ សូម្បីតែលក្ខន្តិកៈរបស់បក្សក៏វៀតណាមជាអ្នកសរសេរឲ្យដែរ រួចទើបយកមកបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
នៅឆ្នាំ ១៩៥១ សឺន ង៉ុកមិញ ថែមទាំងបានបង្កើតចលនាប្រដាប់អាវុធមួយ ដោយដាក់ឈ្មោះថា “សមាគមខ្មែរឥស្សរៈ” ទៀតផង ជាហេតុនាំឲ្យមានការភាន់ច្រលំ មិនដឹងមួយណាជាខ្មែរឥស្សរៈកុម្មុយនិស្ត និងមួយណាមិនមែនកុម្មុយនិស្ត។ នៅឆ្នាំដដែលនេះដែរ វៀតណាមបានសម្រេចបំបែក បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន ឲ្យទៅជាបក្សកុម្មុយនិស្តផ្ទាល់របស់ប្រទេសនីមួយៗវិញ។ ក្រុមខ្មែរកុម្មុយនិស្តក៏សម្រេចបង្កើតបក្សកុម្មុយនិស្តផ្ទាល់របស់ខ្លួន ដែលមានឈ្មោះថា “បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា”។ បក្សនេះដឹកនាំដោយគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្សបណ្តោះអាសន្នមួយ ដែលមាន សឺន ង៉ុកមិញ ជាប្រធាន ទូ សាមុត ជាអនុប្រធាន និង សៀវ ហេង ជាអគ្គលេខាធិការ។ ក៏ប៉ុន្តែ ពីឆ្នាំ១៩៥១ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៦០ ក្រុមខ្មែរកុម្មុយនិស្តមិនបានរៀបចំធ្វើសន្និបាតបង្កើតបក្សជាផ្លូវការទេ ដែលជាហេតុនាំឲ្យ បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជាមិនទាន់មានឯករាជ្យដាច់ស្រឡះពី បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន។ សូម្បីតែលក្ខន្តិកៈរបស់បក្សក៏វៀតណាមជាអ្នកសរសេរឲ្យដែរ រួចទើបយកមកបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
បក្សពលករកម្ពុជា
ក្រោយពីសន្និសីទក្រុងហ្សឺណែវខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៥៤ ដែលកិច្ចព្រមព្រៀងបានហាមឃាត់មិនឲ្យមានចលនាតស៊ូប្រដាប់អាវុធនៅលើទឹកដីកម្ពុជា បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជាក៏បែកខ្ញែកគ្នាជាបីក្រុម៖
- មួយក្រុម រួមមាន សឺន ង៉ុកមិញ, កែវ មុន្នី, ម៉ី ផូ, រ័ត្ន សាមឿន, ប៉ែន សុវណ្ណ ជាដើម បានរត់ទៅប្រទេសវៀតណាម។
- ក្រុមទីពីរ រួមមាន ទូ សាមុត, សៀវ ហេង, នួន ជា, សោ ភឹម ជាដើម នៅបន្តសកម្មភាពជាសម្ងាត់ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
- ក្រុមទីបី រួមមាន កែវ មាស, នន សួន, ប៉ែន យុទ្ធ ជាដើម បានបង្កើតជាគណបក្សស្របច្បាប់មួយ ឈ្មោះថា “គណបក្សប្រជាជន” ដើម្បីចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្រុមទាំងបីនេះនៅតែបន្តទាក់ទងគ្នាជាប្រចាំ។
ការណ៍ដែលចលនាខ្មែរកុម្មុយនិស្តត្រូវបែកជាពីរ ដោយមួយប៉ែករត់ទៅប្រទេសវៀតណាម និងមួយប៉ែកទៀត នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបែបនេះ ទំនងជាមូលហេតុចម្បង ដែលនាំឲ្យមានការកាប់សម្លាប់គ្នារវាងសមាជិកបក្ស នៅអំឡុងឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់១៩៧៩ រហូតដល់ខ្មែរកុម្មុយនិស្តមួយក្រុមដែលរត់ទៅវៀតណាម នាំទ័ពវៀតណាមមកវាយខ្មែរកុម្មុយនិស្តក្នុងស្រុក ដែលជាអតីតសហការី។
នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦០ ពោលគឺ ៩ឆ្នាំក្រោយពីបែកចេញពីគណបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន ទើបបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជាបានរៀបចំធ្វើសន្និបាតដោយលួចលាក់មួយ ក្នុងគោលដៅបង្កើតជាផ្លូវការនូវគណបក្សកុម្មុយនិស្តផ្ទាល់របស់កម្ពុជា ប៉ុន្តែ បានប្តូរឈ្មោះបក្សទៅជា “បក្សពលករកម្ពុជា” វិញ។ បក្សថ្មីនេះ មាន ទូ សាមុត ជាលេខាបក្ស នួន ជា ជាលេខារង ហើយ សាឡុត ស គឺជាមេដឹកនាំលំដាប់ទីបីក្នុងបក្ស។ សាឡុត ស គឺជាឈ្មោះដើមរបស់ ប៉ុល ពត។ អៀង សារី ដែលជាមិត្តភក្តិរបស់ សាឡុត ស ក៏ត្រូវបានជ្រើសរើសឲ្យធ្វើជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្សថ្មីនេះដែរ។
បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា
នៅក្រោយពេលដែលទូ សាមុត បានបាត់ខ្លួន នៅឆ្នាំ១៩៦៣ សាឡុត ស ក៏បានឡើងមកកាន់តំណែងជាលេខាបក្សពលករកម្ពុជា រំលងនួន ជា ដែលជាលេខារង។ ក្នុងអំឡុងចុងឆ្នាំ១៩៦៤ ដើមឆ្នាំ១៩៦៥ សាឡុត ស បានទៅធ្វើទស្សនកិច្ចនៅវៀតណាម និងនៅចិន។ ក្រោយពីបានទទួលនូវការគាំទ្រពីសំណាក់ប្រទេសចិន សាឡុត ស ក៏បានផ្តាច់ខ្លួនបន្តិចម្តងៗពីឥទ្ធិពលវៀតណាម។ នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦៦ សាឡុត ស បានប្តូរឈ្មោះបក្សពលករកម្ពុជា មកជា “ បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា” វិញ។
សម្រាប់ក្រុមខ្មែរក្រហម ដែលដឹកនាំដោយ ប៉ុល ពត សន្និបាតខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦០ ទើបជាការចាប់ផ្តើមពិតប្រាកដនៃចលនាកុម្មុយនិស្តរបស់ខ្លួន ហើយបដិសេធមិនទទួលស្គាល់ថាខ្លួនមានកំណើតចេញពី បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជានោះទេ។ ពួកខ្មែរក្រហមធ្វើបែបនេះ ក្នុងចេតនាផ្តាច់បដិវត្តន៍របស់ពួកគេឲ្យដាច់ស្រឡះពីបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន ដើម្បីកុំឲ្យមានជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយប្រទេសវៀតណាម។ ផ្ទុយទៅវិញ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលបច្ចុប្បន្នជាគណបក្សកាន់អំណាចនៅកម្ពុជា តែងតែប្រកាន់យកបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា ជាប្រភពដើមរបស់ខ្លួន ហើយកំណត់យកថ្ងៃទី២៨ មិថុនា ឆ្នាំ១៩៥១ ជាថ្ងៃកំណើតបក្សជាប់រហូតមកទល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។
ការតស៊ូតាមផ្លូវនយោបាយក្រោមរូបភាព “បក្សប្រជាជន”
នៅក្នុងការតស៊ូផ្នែកនយោបាយ នៅចន្លោះទសវត្សរ៍ទី៥០ និង៦០ ខ្មែរកុម្មុយនិស្តបានចែកចេញជាបីក្រុមធំៗ៖
មួយក្រុមបានធ្វើសកម្មភាពជាចំហ ក្នុងឋានៈជាសមាជិករបស់បក្សប្រជាជន ដែលពួកគេបានបង្កើតឡើងដោយស្របច្បាប់ ដើម្បីត្រៀមខ្លួនចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ នៅឆ្នាំ១៩៥៥។ បើទោះជាបានបង្កើតបក្សពលករជាផ្លូវការ នៅឆ្នាំ១៩៦០ហើយក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែ ពួកកុម្មុយនិស្តនៅតែបន្តធ្វើការតស៊ូផ្នែកនយោបាយដោយប្រើឈ្មោះបក្សប្រជាជនដដែល ដោយទុកបក្សពលករជាការណ៍សម្ងាត់។
ពួកខ្មែរកុម្មុយនិស្តក្រុមទីពីរ ទៅប្រកបមុខរបរជាគ្រូបង្រៀន អ្នកនិពន្ធ ឬអ្នកកាសែត ជាដើម ដោយលាក់មិនឲ្យគេដឹងថាពួកគេជាសមាជិករបស់បក្សកុម្មុយនិស្តនោះទេ។ ក្រុមនេះមានភារកិច្ចធ្វើការឃោសនាជាសម្ងាត់ ដើម្បីរើសសមាជិកថ្មីឲ្យចូលបក្ស និងបង្កើតជាសាខាបក្សតូចៗ នៅតាមកន្លែងដែលពួកគេធ្វើការ។ ក្រុមនេះថែមទាំងបានបង្កើតវិទ្យាល័យឯកជនមួយផ្ទាល់ខ្លួនទៀតផង ដោយដាក់ឈ្មោះថា “វិទ្យាល័យកម្ពុជបុត្រ”។
ចំណែកក្រុមទីបី ពួកគេបានប្រឡូកចូលធ្វើនយោបាយ ដោយជ្រកក្រោមឈ្មោះចលនាសង្គមរាស្រ្តនិយមរបស់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ។
មូលហេតុនៃបរាជ័យរបស់បក្សប្រជាជនក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ
ក៏ប៉ុន្តែ នៅគ្រប់ការបោះឆ្នោតទាំងអស់ ទាំងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៥៥ និងការបោះឆ្នោតក្រោយៗមកទៀត បក្សប្រជាជនត្រូវទទួលបរាជ័យទាំងស្រុង ដោយរកមិនបានមួយអាសនៈផង នៅក្នុងសភាជាតិ។ លើកលែងតែខ្មែរកុម្មុយនិស្ត៣នាក់ ដែលបានទៅជ្រកក្រោមឈ្មោះសង្គមរាស្រ្តនិយមប៉ុណ្ណោះ ដែលបានជាប់ឆ្នោតជាតំណាងរាស្រ្ត។ អ្នកទាំង៣នាក់នោះ មាន ហ៊ូ នឹម និង ហ៊ូ យន់ ជាប់ឆ្នោត នៅឆ្នាំ១៩៥៨ ហើយ ខៀវ សំផន ជាប់ឆ្នោតនៅឆ្នាំ១៩៦២។
បរាជ័យរបស់ពួកកុម្មុយនិស្ត នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិនេះ អាចបណ្តាលមកពីកត្តាធំៗបី៖
កត្តាទីមួយ (ដូចខ្ញុំបានជម្រាបជូនលោកអ្នកស្តាប់រួចមកហើយថា) ចលនាកុម្មុយនិស្តនៅកម្ពុជា ក៏ដូចជានៅប្រទេសផ្សេងៗទៀតដែរ បានទទួលនូវការគាំទ្រពីសំណាក់ប្រជាជន ដោយសារពួកគេប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអាណានិគម។ ក្រោយពេលដែលបារាំងបានផ្តល់ឯករាជ្យដល់កម្ពុជា ការតស៊ូរបស់ពួកកុម្មុយនិស្តក៏លែងមានន័យតទៅទៀត។ កុំថាឡើយតែប្រជាជនកម្ពុជាទូទៅ សូម្បីតែក្នុងចំណោមសមាជិកចលនាកម្មុយនិស្តខ្មែរខ្លួនឯង ក៏មានខ្លះចាប់ផ្តើមចោទជាសំណួរខ្លួនឯងដែរថា តើពួកគេតស៊ូដើម្បីអ្វីទៀត បើពេលនេះបារាំងលែងកាន់កាប់ប្រទេសកម្ពុជាទៀតហើយនោះ?
កត្តាទីពីរ នៅឆ្នាំ១៩៥៥ សៀវ ហេង ដែលជាអគ្គលេខាបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា បានចុះចូលដោយសម្ងាត់ជាមួយសម្តេច នរោត្តម សីហនុ។ សៀវ ហេង ក៏បានក្លាយជារនុកក្នុងរបស់ចលនាសង្គមរាស្រ្តនិយម ដោយនៅបន្តកាន់តំណែងកំពូលរបស់បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជាដដែល រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៥៩។ យោងតាមលោកស្រី Elizabeth Beckerក្នុងអំឡុងពេលនោះ សៀវ ហេង បានផ្តល់ព័ត៌មានសម្ងាត់ជាច្រើនទាក់ទងនឹងចលនាកម្មុយនិស្តខ្មែរ ដែលជួយឲ្យកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរបស់រដ្ឋាភិបាល ធ្វើការបំបែកសម្បុកសម្ងាត់របស់ពួកកម្មុយនិស្ត។
កត្តាទីបី ដែលនាំឲ្យបក្សប្រជាជនទទួលបរាជ័យក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ គឺការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពីសំណាក់អាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលសង្គមរាស្រ្តនិយម។ នៅរាល់ពេលធ្វើការឃោសនាបោះឆ្នោតម្តងៗ សមាជិកបក្សប្រជាជនជាច្រើននាក់ រួមទាំងបេក្ខជនតំណាងរាស្រ្តផងត្រូវបានប៉ូលិសចាប់ខ្លួន ហើយសមាជិកខ្លះទៀតត្រូវគេលបធ្វើឃាត។ រហូតដល់មានពេលខ្លះ ដូចជា នៅឆ្នាំ១៩៥៨ ជាដើម កែវ មាស ដែលជាបេក្ខជនតែមួយគត់របស់បក្សប្រជាជន ត្រូវបង្ខំចិត្តលាក់ខ្លួន មិនហ៊ានទាំងចេញមកធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតផង។
ទោះជាប្រឈមមុខនឹងស្ថានភាពបែបនេះក៏ដោយ ក្រុមខ្មែរកុម្មុយនិស្តនៅតែបន្តការតស៊ូផ្នែកនយោបាយរបស់ខ្លួនតទៅទៀត។ សូម្បីតែក្រោយពីបានបង្កើតបក្សពលករកម្ពុជា នៅឆ្នាំ១៩៦០ ហើយក៏ដោយ ក៏ពួកកុម្មុយនិស្តបានសម្រេចរក្សាទុកបក្សប្រជាជន ដើម្បីចូលរួមការបោះឆ្នោតម្តងទៀត នៅឆ្នាំ១៩៦២។ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៦៧ ទើបពួកខ្មែរកុម្មុយនិស្តសម្រេចចិត្តចាប់យកការតស៊ូដោយប្រដាប់អាវុធវិញម្តង៕
បានចុះផ្សាយក្នុង ខ្មែរក្រហម | កែប្រែ
បដិវត្តន៍ខ្មែរក្រហមក្រោយរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៧០
Posted by vannarachin
ប្រភព៖ RFI
ដោយ សេង ឌីណា
ចាប់តាំងពីបានសម្រេចចិត្តបើកការតស៊ូដោយប្រដាប់អាវុធ នៅឆ្នាំ១៩៦៧ រហូតមកទល់នឹងឆ្នាំ១៩៧០ ពួកខ្មែរក្រហមមានទាហានតិចតួចបំផុត។ ទាហានទាំងនោះសោតក៏មិនបានទទួលការហ្វឹកហ្វឺន និងបំពាក់អាវុធយុទ្ធភ័ណ្ឌអ្វីធំដុំដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយពេលដែលពួកខ្មែរក្រហម ទៅចូលរួមក្នុង រណសិរ្សរួបរួមជាតិកម្ពុជា ដែលបង្កើតឡើងដោយសម្តេច នរោត្តម សីហនុ ក្រោយពីព្រះអង្គត្រូវបានគេទម្លាក់ពីអំណាចមក កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានទទួលការឧបត្ថម្ភគាំទ្រយ៉ាងពេញទំហឹងពីសំណាក់ប្រជាជនកម្ពុជាផង និងពីសំណាក់ប្រទេសចិន និងវៀតណាមផង។
ពីសត្រូវក្លាយមកជាមិត្ត
នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ ក្នុងពេលដែលសម្តេច នរោត្តម សីហនុ កំពុងបំពេញទស្សនកិច្ចនៅទីក្រុងម៉ូស្គូ សហភាពសូវៀត លន់ នល់ និងអ្នកអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ បានរៀបចំឲ្យរដ្ឋសភាជាតិធ្វើការបោះឆ្នោតទម្លាក់ព្រះអង្គចេញពីតំណែងជាប្រមុខរដ្ឋ។
ចាកចេញពីម៉ូស្គូ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ បានធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅទីក្រុងប៉េកាំង ប្រទេសចិន។ នៅក្នុងអំឡុងពេលនោះ គណៈប្រតិភូមួយក្រុមរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា ដឹកនាំដោយ សាឡុត ស ដែលទើបតែបញ្ចប់ទស្សនកិច្ចនៅទីក្រុងហាណូយ ក៏កំពុងស្ថិតនៅក្រុងប៉េកាំងដែរ។
ដោយមានការគាំទ្រពីសំណាក់ប្រទេសចិន និងវៀតណាមខាងជើង សម្តេច នរោត្តម សីហនុ បានប្រកាសបង្កើត រណសិរ្សរួបរួមជាតិកម្ពុជាមួយ ហើយព្រះអង្គបានអំពាវនាវឲ្យប្រជាជនកម្ពុជារត់ចូលព្រៃកាន់អាវុធ ដើម្បីតស៊ូប្រឆាំងនឹងរបប លន់ នល់។ ខ្មែរក្រហម ដែលជាអតីតគូសត្រូវរបស់ព្រះអង្គក៏បានចូលរួមក្នុងរណសិរ្សរួបរួមជាតិនេះដែរ។
ចិន ជើងមួយចង់ជាន់ទូកពីរ
ចិន ជើងមួយចង់ជាន់ទូកពីរ
បើយោងតាមសៀវភៅរបស់លោកស្រី Elizabeth Beckerដែលមានចំណងជើងថា “ទឹកភ្នែកកម្ពុជា” (Les larmes du Cambodge) ចិនបានសម្តែងការគាំទ្រដល់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ និងពួកខ្មែរក្រហម ប៉ុន្តែ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា បែរជាបានបញ្ជូនតំណាងពិសេសរបស់ខ្លួនឲ្យមកចរចាជាមួយ លន់ នល់ទៅវិញ។ ក្នុងការចរចានោះ ចិនបានសន្យាថានឹងទទួលស្គាល់រដ្ឋាភិបាល លន់ នល់ ប្រសិនបើគាត់យល់ព្រមតាមលក្ខខណ្ឌចំនួនបី។ ទីមួយ អនុញ្ញាតឲ្យចិនដឹកជញ្ជូនសព្វាវុធឆ្លងកាត់ប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីយកទៅឲ្យវៀតណាម។ ទីពីរ អនុញ្ញាតឲ្យវៀតណាមតាំងទ័ពនៅលើទឹកដីកម្ពុជា។ ទីបី ចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ សម្តែងការគាំទ្រជាផ្លូវការដល់ពួកកុម្មុយនិស្តវៀតណាម។
ឥរិយាបថរបស់ចិននេះបង្ហាញថា អាទិភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងនៅពេលនោះគឺបដិវត្តន៍របស់ពួកកុម្មុយនិស្តវៀតណាម មិនមែនកុម្មុយនិស្តខ្មែរនោះទេ។ ក្រុងប៉េកាំងនឹងសុខចិត្តបោះបង់ចោលរណសិរ្សរួបរួមជាតិកម្ពុជា ហើយមកគាំទ្ររដ្ឋាភិបាល លន់ នល់ វិញ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលនេះយល់ព្រមគាំទ្របដិវត្តន៍វៀតណាម។ នេះក៏ព្រោះតែចិនយល់ថា ពួកកុម្មុយនិស្តវៀតណាមមានកម្លាំងមាំមួនជាងពួកកុម្មុយនិស្តខ្មែរ ក្នុងការទប់ទល់ជាមួយអាមេរិក។
ក៏ប៉ុន្តែ ដោយ លន់ នល់ បដិសេធមិនទទួលយកលក្ខខណ្ឌទាំងបីខាងលើនេះ ក្រុងប៉េកាំងក៏បានផ្តាច់ទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយរដ្ឋាភិបាល លន់ នល់ ហើយប្រកាសទទួលស្គាល់រាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជា របស់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ដែលបានបង្កើត នៅថ្ងៃទី៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៧០។
ប្រជាប្រិយភាពសម្តេច នរោត្តម សីហនុ ចំណេញដល់ពួកខ្មែរក្រហម
ប្រជាប្រិយភាពសម្តេច នរោត្តម សីហនុ ចំណេញដល់ពួកខ្មែរក្រហម
ការចូលរួមក្នុង រាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជា ធ្វើឲ្យពួកខ្មែរក្រហមទទួលបាននូវផលចំណេញពីរ។
ទីមួយ ក្រោមឈ្មោះរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិ ដែលមានសម្តេច នរោត្តម សីហនុ ជាប្រមុខ ពួកខ្មែរក្រហមទទួលនូវការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់ប្រជាជនកម្ពុជា ដែលគាំទ្រព្រះអង្គ។ សាឡុត ស ដែលធ្លាប់តែជាជនបះបោរមួយរូបលាក់ខ្លួនពីការតាមប្រមាញ់ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលនោះ បានក្លាយទៅជាមេបញ្ជាការកងទ័ពនៃរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិដ៏មានប្រជាប្រិយភាពនេះ។
ទីពីរ ចលនាខ្មែរក្រហមបានទទួលនូវការឧបត្ថម្ភគាំទ្រយ៉ាងពេញទំហឹងពីសំណាក់ប្រទេសចិន និងវៀតណាមខាងជើង។ គួរំឭកថា កាលពីមុន វៀតណាមជួយដល់ពួកខ្មែរក្រហមត្រឹមតែផ្តល់កន្លែងលាក់ខ្លួនពីការតាមប្រមាញ់ពីសំណាក់ទាហានរដ្ឋាភិបាលសង្គមរាស្រ្តនិយមប៉ុណ្ណោះ។ តែចាប់ពីពេលខ្មែរក្រហមបានចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជា កងទ័ពវៀតណាម ដែលកាលណោះត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថា ជាកងទ័ពខ្លាំងជាងគេបំផុតនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍នោះ ថែមទាំងបានជួយច្បាំងនឹងទាហានលន់ នល់ ជំនួសពួកខ្មែរក្រហមទៀតផង។
ក្រោយពេលត្រឡប់ពីប៉េកាំងមកដល់រតនគិរីវិញ សាឡុត ស បានសម្រេចប្តូរស្នាក់ការកណ្តាលបក្សទៅកាន់ស្រុកសន្ទុក ខេត្តកំពង់ធំវិញ។ ចាប់តាំងពីពេលចាប់ផ្តើមធ្វើបដិវត្តន៍មក ទើបតែពេលនោះទេ ដែល សាឡុត ស សម្លឹងឃើញនូវឱកាសដែលខ្លួនអាចដណ្តើមកាន់អំណាចនៅកម្ពុជាបាន។
នៅចុងឆ្នាំ១៩៧០ ក្រុមខ្មែរកុម្មុយនិស្តដែលបានភៀសខ្លួនទៅវៀតណាមកាលពីឆ្នាំ១៩៥៤ ក៏បានវិលត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ ដើម្បីចូលរួមធ្វើបដិវត្តន៍ជាមួយនឹងខ្មែរកុម្មុយនិស្តក្នុងស្រុក។ ប៉ុន្តែ ក្រុមខ្មែរហាណូយនៅពេលនោះមិនត្រូវបានគេផ្តល់តំណែងក្នុងជួរថ្នាក់ដឹកនាំបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជានោះទេ។ តំណែងសំខាន់ៗនៅតែស្ថិតក្នុងកណ្តាប់ដៃក្រុមខ្មែរក្រហមស្និទ្ធនឹង សាឡុត ស ដដែល។
ទាហានវៀតណាមច្បាំងជំនួសខ្មែរក្រហម
ចាប់តាំងពីរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិត្រូវបានបង្កើតឡើង នៅក្រុងប៉េកាំងមក កងទ័ពវៀតណាមបានជួយរដ្ឋាភិបាលនេះយ៉ាងពេញទំហឹង។ យោងតាមលោក David Chandler ក្នុងសៀវភៅដែលមានចំណងជើងថា “បងទី១ ប៉ុល ពត” នៅរវាងឆ្នាំ១៩៧១ ដល់ឆ្នាំ១៩៧២ នៅក្នុងសមរភូមិភាគច្រើនគឺជាការច្បាំងគ្នារវាងកងទ័ពវៀតណាម និងទាហានលន់ នល់។ បើទោះជាមានទាហានខ្មែរក្រហមខ្លះនៅក្នុងនោះក៏ដោយ ក៏ទាហានទាំងនោះស្ថិតក្រោមបញ្ជារបស់មេបញ្ជាការវៀតណាមដែរ។
ទាហានលន់ នល់ បានបើកប្រតិបត្តិការយោធាធំៗចំនួនពីរលើក ក្នុងគោលដៅវាយបំបែកសំបុកខ្មែរក្រហម។ លើកទីមួយនៅចុងឆ្នាំ១៩៧០ មានឈ្មោះថា “ប្រតិបត្តិការចេនឡាទី១” និងលើកទីពីរនៅខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧១ មានឈ្មោះថា “ប្រតិបត្តិការចេនឡាទី២”។ ប្រតិបត្តិការទាំងពីរនេះត្រូវទទួលបរាជ័យ ហើយទាហានលន់ នល់ ក៏បញ្ឈប់យុទ្ធសាស្រ្តវាយលុក មកជាយុទ្ធសាស្រ្តការពារវិញម្តង។ បរាជ័យនៃប្រតិបត្តិការទាំងពីរលើកនេះសុទ្ធតែដោយសារតែខ្មែរក្រហមមានជំនួយពីទាហានវៀតណាម ដែលគេទទួលស្គាល់ថាជាទាហានខ្លាំងជាងគេបំផុតក្នុងតំបន់ នៅពេលនោះ។
ដោយមានកងទ័ពវៀតណាមជួយច្បាំងជំនួសខ្លួនបែបនេះ ខ្មែរក្រហមក៏មានឱកាសពង្រឹងបក្សរបស់ខ្លួន ទាំងផ្នែកយោធា និងផ្នែកនយោបាយ។ យោងតាមការប៉ាន់ស្មានរបស់ភ្នាក់ងារចារកិច្ចអាមេរិក នៅមុនរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៧០ ខ្មែរក្រហមមានទ័ពតែប្រមាណមិនដល់៣ពាន់នាក់ផង។ ប៉ុន្តែ មិនដល់បីឆ្នាំផង ចំនួននេះបានកើនឡើងរហូតដល់ប្រមាណ៤ម៉ឺននាក់។
ទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ពួកខ្មែរក្រហមនៅតែបន្តធ្វើការឃោសនាថា បដិវត្តន៍របស់ពួកគេ គឺជាបដិវត្តន៍ឯករាជ ម្ចាស់ការ និងមិនពឹងបរទេស។ សូម្បីតែនៅក្នុងឯកសារស្តីពីប្រវត្តិបក្ស ក៏ពួកខ្មែរក្រហមមិនបានរំឭកអំពីជំនួយរបស់វៀតណាមដែរ។ តែធាតុពិត ពួកខ្មែរក្រហមពឹងផ្អែកយ៉ាងខ្លាំងលើវៀតណាម។
មិត្តក្លាយជាសត្រូវ
មិត្តក្លាយជាសត្រូវ
នៅដើមឆ្នាំ១៩៧៣ សញ្ញានៃការបែកបាក់រវាងខ្មែរក្រហម និងខ្មែរហាណូយក៏បានលេចចេញជារូបរាងច្បាស់ឡើងៗ។ ខ្មែរហាណូយពីររូបគឺ កែវ ចិន្តា និង ប៉ែន សុវណ្ណ រួមជាមួយមនុស្សមួយចំនួនទៀត ដែលធ្វើការឲ្យវិទ្យុបក្សបានលាលែងចេញពីតំណែង។ យោងតាមលោក Raoul Jennar ប៉ែន សុវណ្ណ មានបំណងទៅបង្កើតបក្សថ្មីជាមួយ ជា សុទ្ធ។ ប៉ុន្តែ វៀតណាមបានជំទាស់នឹងផែនការណ្ណecker,ងដល់នាំ១៩៧២នេះ។
ថ្ងៃទី២៧ មករា ឆ្នាំ១៩៧៣ កិច្ចព្រមព្រៀងឈប់បាញ់មួយត្រូវបានចុះនៅទីក្រុងប៉ារីស រវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងវៀតណាមខាងជើង ស្តីពីបញ្ហាសង្រ្គាមនៅឥណ្ឌូចិន។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះក៏តម្រូវផងដែរឲ្យវៀតណាមដកកងទ័ពទាំងអស់ចេញពីប្រទេសកម្ពុជា។ វៀតណាមបានស្នើសុំឲ្យ សាឡុត ស ទទួលយកបទឈប់បាញ់នេះ តែ សាឡុត ស បានបដិសេធ។ សាឡុត ស យល់ថា ការណ៍ដែលវៀតណាមចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយអាមេរិកបែបនេះ គឺជាអំពើក្បត់នឹងខ្មែរក្រហម។ សម្រាប់ខ្មែរក្រហម វៀតណាមបានក្លាយពីមិត្ត ទៅជាសត្រូវវិញម្តង។ សូម្បីតែពួកខ្មែរហាណូយក៏ត្រូវបានបក្សពួករបស់ សាឡុត ស ចាប់ផ្តើមសង្ស័យថា ជាភ្នាក់ងាររបស់វៀតណាមដែរ។ ពួកខ្មែរហាណូយមួយចំនួន ដែលទើបតែបានចូលមកកម្ពុជាវិញប៉ុន្មានឆ្នាំមុននេះ ក៏បានលួចចាកចេញពីកម្ពុជាវិញ ដោយបន្លំខ្លួនជាមួយទាហានវៀតណាម។ មួយចំនួនទៀត ដែលនៅសេសសល់ស្ថិតក្រោមការតាមដានឃ្លាំមើលយ៉ាងដិតដល់ពីសំណាក់ពួក សាឡុត ស។
ខ្មែរក្រហមទល់នឹងកងទ័ពអាមេរិក
ខ្មែរក្រហមទល់នឹងកងទ័ពអាមេរិក
នៅអំឡុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៧៣ កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានចាប់ផ្តើមបើកការវាយលុកលើទីតាំងរដ្ឋាភិបាលលន់ នល់ ដើម្បីពង្រីកតំបន់ដែលពួកគេកាន់កាប់។ កងទ័ពអាកាសអាមេរិកក៏បានចាប់បើកប្រតិបត្តិការទម្លាក់គ្រាប់បែកលើទីតាំងខ្មែរក្រហម។ ក្នុងពេលដែលប្រតិបត្តិការសឹករបស់អាមេរិក នៅវៀតណាម និងឡាវបានបញ្ចប់អស់ទៅហើយនោះ ប្រទេសកម្ពុជាបានក្លាយទៅជាចំណុចស៊ីបតែមួយគត់របស់យន្តហោះអាមេរិក នៅឥណ្ឌូចិន។ ចាប់ពីខែកុម្ភៈ ដល់ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧៣ គ្រាប់បែកប្រមាណជាង៥០ម៉ឺនតោន ត្រូវបានយន្តហោះអាមេរិកទម្លាក់លើទឹកដីកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែ ការទម្លាក់គ្រាប់បែកនេះ ប៉ះលើជនស៊ីវិលស្លូតត្រង់ ច្រើនជាងលើទាហានខ្មែរក្រហម។
នៅដើមខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧៣ ដោយទទួលរងនូវសម្ពាធពីសំណាក់សភា និងពីមតិសាធារណៈអាមេរិក ប្រធានាធិបតី Richard Nixonក៏បានសម្រេចបញ្ឈប់ការទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅកម្ពុជា។
អាមេរិកដក ខ្មែរក្រហមចូល
អាមេរិកដក ខ្មែរក្រហមចូល
ចាប់ពីពេលនោះមក សង្រ្គាមនៅកម្ពុជា គឺជាសង្រ្គាមរវាងទាហានខ្មែរក្រហម និងទាហានលន់ នល់សុទ្ធសាធ ដោយគ្មានទ័ពអាមេរិកមកចូលឡូកឡំទៀតទេ។
មកទល់នឹងពេលនោះ កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានកាន់កាប់ទឹកដីកម្ពុជាមួយភាគធំទៅហើយ។ សូម្បីតែ ក្រុងភ្នំពេញក៏ត្រូវទាហានខ្មែរក្រហមព័ទ្ធជិតដែរ។ នៅតាមតំបន់ដែលពួកគេកាន់កាប់ ដែលគេឲ្យឈ្មោះថា “តំបន់រំដោះ” ខ្មែរក្រហមបានចាប់ផ្តើមអនុវត្តនយោបាយបដិវត្តន៍របស់ពួកគេ ដូចជាការបង្កើតសហករណ៍ ការលុបបំបាត់លុយកាក់ និងកម្មសិទ្ធិឯកជន ជាដើម។ នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ទីក្រុងភ្នំពេញក៏បានធ្លាក់ក្នុងដៃ ទាហានខ្មែរក្រហម៕
បានចុះផ្សាយក្នុង ខ្មែរក្រហម | កែប្រែ
រចនាសម្ព័ន្ធគ្រប់គ្រងរដ្ឋនៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ
Posted by vannarachin
ប្រភព៖ RFI
ដោយ សេង ឌីណា
ពីខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៦ ខ្មែរក្រហមបានកាន់អំណាចក្រោមឈ្មោះ “រាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជា” ដែលកាលណោះ មានសម្តេច នរោត្តម សីហនុ ជាប្រមុខរដ្ឋ និង ប៉ែន នុត ជានាយករដ្ឋមន្រ្តី។ រាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជាបានបាត់ឈ្មោះ ចាប់ពីពេលដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យត្រូវបានបង្កើតឡើង នៅថ្ងៃទី១៤ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៦។
យោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលបានប្រកាសឲ្យប្រើ កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៦ សភាតំណាងប្រជាជន គឺជាអំណាចនីតិបញ្ញត្តិនៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ សមាជិកសភា ដែលមាន២៥០រូប ត្រូវជ្រើសរើសឡើងតាមរយៈការបោះឆ្នោតដោយផ្ទាល់ និងជាសម្ងាត់ សម្រាប់អណត្តិ៥ឆ្នាំ។ នួន ជា គឺជាប្រធាន និង ឈិត ជឿន ហៅម៉ុក គឺជាអនុប្រធានទីមួយ។
គណៈប្រធានរដ្ឋ មានឋានៈជាប្រមុខរដ្ឋកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ដែលជាប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជា បានបន្តកាន់តំណែងជាប្រមុខរដ្ឋនៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ រហូតដល់ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៦។ ក្រោយពីព្រះអង្គលាលែងចេញពីតំណែង ខៀវ សំផន ក៏បានឡើងកាន់តំណែងនេះជំនួសព្រះអង្គ។
យោងតាមលោក Raoul Jennar រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ មានរចនាសម្ព័ន្ធដូចតទៅ៖
ប្រមុខរដ្ឋ
ខៀវ សំផន
សភាតំណាងប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា
នួន ជា ប្រធាន
ឈិត ជឿន ហៅ ម៉ុក អនុប្រធាន
ខៀវ សំផន
សភាតំណាងប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា
នួន ជា ប្រធាន
ឈិត ជឿន ហៅ ម៉ុក អនុប្រធាន
រដ្ឋាភិបាល
ប៉ុល ពត ជានាយករដ្ឋមន្រ្តី
ឈឹម សាមោក ជានាយកខុទ្ទកាល័យនាយករដ្ឋមន្រ្តី
ប៉ុល ពត ជានាយករដ្ឋមន្រ្តី
ឈឹម សាមោក ជានាយកខុទ្ទកាល័យនាយករដ្ឋមន្រ្តី
ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី
អៀង សារី ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី និងជារដ្ឋមន្រ្តីការបរទេស
សុន សេន ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី និងជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការពារជាតិ
វន វ៉េត ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី និងជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច
រដ្ឋមន្រ្តី
ហ៊ូ នឹម រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងឃោសនាការ និងព័ត៌មាន
អៀង ធីរិទ្ធិ (ប្រពន្ធរបស់ អៀង សារី) ជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសង្គមកិច្ច
យុន យ៉ាត (ប្រពន្ធរបស់ សុន សេន) ជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងវប្បធម៌ និងអប់រំ
ជួន ជឿន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសុខាភិបាល
ជួន ម៉ុម រដ្ឋមន្រ្តីទទួលបន្ទុកផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្ត
កង ចាប រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងយុត្តិធម៌
ចេង អន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងឧស្សាហកម្ម
នន សួន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងកសិកម្ម
កុយ ធួន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម
តូច ភឿន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសាធារណការ
អៀង សារី ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី និងជារដ្ឋមន្រ្តីការបរទេស
សុន សេន ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី និងជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការពារជាតិ
វន វ៉េត ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី និងជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច
រដ្ឋមន្រ្តី
ហ៊ូ នឹម រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងឃោសនាការ និងព័ត៌មាន
អៀង ធីរិទ្ធិ (ប្រពន្ធរបស់ អៀង សារី) ជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសង្គមកិច្ច
យុន យ៉ាត (ប្រពន្ធរបស់ សុន សេន) ជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងវប្បធម៌ និងអប់រំ
ជួន ជឿន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសុខាភិបាល
ជួន ម៉ុម រដ្ឋមន្រ្តីទទួលបន្ទុកផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្ត
កង ចាប រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងយុត្តិធម៌
ចេង អន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងឧស្សាហកម្ម
នន សួន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងកសិកម្ម
កុយ ធួន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម
តូច ភឿន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសាធារណការ
ក៏ប៉ុន្តែ នៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ អង្គការដែលមានអំណាចលើសអ្វីៗទាំងអស់នោះ គឺបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា ដែលមកទល់នឹងពេលនោះត្រូវពួកខ្មែរក្រហមខ្លួនឯងដាក់ឈ្មោះថា “អង្គការបដិវត្តន៍” ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ជាទូទៅថាជា “អង្គការ”។
នៅក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធបក្សនេះទៀតសោត គណៈកម្មាធិការ ដែលមានសិទ្ធិអំណាចធំបំផុត ក្នុងការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តនានា អនុម័តគោលនយោបាយរដ្ឋាភិបាល និងលក្ខន្តិកៈផ្សេងៗនោះ គឺគណៈអចិន្រ្តៃយ៍បក្ស ដែលមានសមាជិក៥រូប គឺប៉ុល ពត ជាលេខា នួន ជា ជាអនុលេខា អៀង សារី សោ ភឹម និង វន វ៉េត ជាសមាជិក។
បន្ទាប់ពីគណៈអចិន្រ្តៃយ៍បក្ស អង្គការដែលមានអំណាចលំដាប់ទីពីរក្នុងបក្ស គឺគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្ស។ សមាជិកគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្សនេះរួមមាន សមាជិកទាំង៥រូបនៃគណៈអចិន្រ្តៃយ៍ បូកជាមួយនឹងមនុស្សពីរនាក់ទៀតគឺ សុន សេន និង តាម៉ុក។ នៅឆ្នាំ១៩៧៧ មនុស្សបីរូបផ្សេងទៀតត្រូវបានបញ្ចូលបន្ថែមទៅក្នុងគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្ស គឺ ខៀវ សំផន ញឹម រស់ និង កែ ពក។
រចនាសម្ព័ន្ធបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា
រចនាសម្ព័ន្ធបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា
គណៈអចិន្រ្តៃយ៍ (៥រូប)
ប៉ុល ពត លេខាបក្ស
នួន ជា អនុលេខាបក្ស
អៀង សារី សមាជិក
សោ ភឹម សមាជិក
វន វ៉េត សមាជិក
គណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្ស (១០រូប)
ប៉ុល ពត
នួន ជា
អៀង សារី
សោ ភឹម
វន វ៉េត
សុន សេន
ឈិត ជឿន ហៅម៉ុក
ខៀវ សំផន
ញឹម រស់
កែ ពក
ប៉ុល ពត លេខាបក្ស
នួន ជា អនុលេខាបក្ស
អៀង សារី សមាជិក
សោ ភឹម សមាជិក
វន វ៉េត សមាជិក
គណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្ស (១០រូប)
ប៉ុល ពត
នួន ជា
អៀង សារី
សោ ភឹម
វន វ៉េត
សុន សេន
ឈិត ជឿន ហៅម៉ុក
ខៀវ សំផន
ញឹម រស់
កែ ពក
នៅក្នុងចំណោមសមាជិកគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្សដ៏មានអំណាចនេះ មានតែនួន ជា អៀង សារី និង ខៀវ សំផន ប៉ុណ្ណោះ ដែលនៅរស់រានមានជីវិតរហូតមកទល់សព្វថ្ងៃនេះ។ អ្នកផ្សេងទៀតបានស្លាប់បាត់អស់ទៅហើយ។ វន វ៉េត និងញឹម រស់ ត្រូវបានគេយកទៅសម្លាប់ចោលនៅឆ្នាំ១៩៧៨។ សោ ភឹម បានសម្លាប់ខ្លួនឯងនៅឆ្នាំ១៩៧៨។ សុន សេន ត្រូវបាន ប៉ុល ពត បញ្ជាឲ្យគេសម្លាប់ចោលទាំងគ្រួសារនៅឆ្នាំ១៩៩៧។ ក្រោយមក ប៉ុល ពត ខ្លួនឯងត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមគ្នាឯងចាប់ខ្លួនយកមកកាត់ទោសឲ្យជាប់គុកអស់មួយជីវិតពីបទធ្វើឃាតលើ សុន សេន នេះ។ ប៉ុល ពត បានស្លាប់ នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៩៨។ ចំណែកតាម៉ុកវិញ ស្លាប់ដោយជម្ងឺនៅឆ្នាំ២០០៦ ក្រោយពីបានជាប់ឃុំនៅក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំងនៃតុលាការយោធាកម្ពុជា អស់រយៈពេលប្រមាណ៧ឆ្នាំ។
ក្រៅពីគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្ស លេខាបក្សប្រចាំភូមិភាគក៏ជាមនុស្សដែលមានអំណាចខ្លាំងដែរនៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។
ពួកខ្មែរក្រហមបានធ្វើការបែងចែកទឹកដីប្រទេសកម្ពុជាជាភូមិភាគ តាំងពីមុនឆ្នាំ១៩៧៥ម៉្លេះ។ ភូមិភាគនីមួយៗ គឺជាការយកខេត្តពីរឬច្រើន ឬកាត់យកខេត្តនេះខ្លះ ខេត្តនោះខ្លះ មកដាក់បញ្ចូលគ្នា។ ភូមិភាគនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាតំបន់ ហើយតំបន់នីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុក ឃុំ និងសហករណ៍បន្តទៀត។
នៅតាមភូមិភាគនីមួយៗ លេខាបក្សប្រចាំភូមិភាគគឺជាអ្នកមានអំណាចសម្រេចលើអ្វីៗទាំងអស់នៅក្នុងភូមិភាគរបស់ខ្លួន។ អ្នកដែលមានអំណាចបន្ទាប់ពីភូមិភាគ គឺសហករណ៍។ សហករណ៍នីមួយៗដឹកនាំដោយ ប្រធានសហករណ៍មួយរូប និងសហការី២រូបផ្សេងទៀត។ យោងតាមលោក David Chandlerសហករណ៍មានអំណាចធ្វើសេចក្តីសម្រេចលើអ្វីៗទាំងអស់នៅក្នុងរង្វង់ដែនដីរបស់ខ្លួន ដូចជា ការកំណត់របបចំណីអាហារ ទំហំការងារដែលប្រជាជនត្រូវបំពេញ ឬ កំណត់ថាកុមារណាដែលត្រូវដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងកងចល័ត ជាដើម។ល។
កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យត្រូវបានបែងចែកជា៧ភូមិភាគ (ភូមិភាគកណ្តាល ជាភូមិភាគទី៧ ដែលទើបនឹងបង្កើត នៅឆ្នាំ១៩៧៧) រួមមាន ៣២តំបន់។
១ ភូមិភាគនិរតី ឬភូមិភាគ៤០៥
១ ភូមិភាគនិរតី ឬភូមិភាគ៤០៥
យោងតាមលោកស្រី Elizabeth Becker ភូមិភាគនិរតីគឺជាភូមិភាគធំជាងគេ មានប្រជាជនក្រីក្រជាងគេ ប៉ុន្តែ មានកងទ័ពខ្លាំងជាងគេ។ លេខាភូមិភាគនិរតី គឺឈិត ជឿន ហៅតាម៉ុក។ ភូមិភាគនេះរួមមានខេត្តកំពត និងខេត្តតាកែវទាំងមូល ស្រុកពីរក្នុងខេត្តកំពង់ស្ពឺ គឺស្រុកសំរោងទង និងស្រុកគងពិសី និងស្រុកប្រាំក្នុងខេត្តកណ្តាល គឺស្រុកកណ្តាលស្ទឹង ស្រុកស្អាង ស្រុកកោះធំ ស្រុកកៀនស្វាយ និងស្រុកលើកដែក។ ភូមិភាគនេះចែកចេញជាបួនតំបន់ គឺតំបន់១៣ តំបន់៣៣ តំបន់៣៥ និងតំបន់២៥។
ទី២ ភូមិភាគបូព៌ា ឬភូមិភាគ២០៣
ទី២ ភូមិភាគបូព៌ា ឬភូមិភាគ២០៣
ភូមិភាគនេះដឹកនាំដោយ សោ ភឹម ដែលបានធ្វើអត្តឃាត នៅឆ្នាំ១៩៧៨ នៅពេលដែលប៉ុល ពត បញ្ជូនទាហានឲ្យមកចាប់ខ្លួន។ ភូមិភាគនេះរួមមាន ខេត្តព្រៃវែង និងខេត្តស្វាយរៀងទាំងមូល ស្រុកទាំងអស់ដែលស្ថិតនៅត្រើយខាងកើតទន្លេរមេគង្គ ក្នុងខេត្តកំពង់ចាម ស្រុកឆ្លូងក្នុងខេត្តក្រចេះ និងស្រុកបីទៀតក្នុងខេត្តកណ្តាល គឺស្រុកខ្សាច់កណ្តាល ស្រុកល្វាឯម និងស្រុកមុខកំពូល។ ភូមិភាគនេះចែកចេញជា៥តំបន់ គឺតំបន់២០ តំបន់២១ តំបន់២២ តំបន់២៣ និងតំបន់២៥។
ទី៣ ភូមិភាគពាយ័ព្យ ឬភូមិភាគ៥៦០
ទី៣ ភូមិភាគពាយ័ព្យ ឬភូមិភាគ៥៦០
លេខាភូមិភាគពាយ័ព្យ គឺញឹម រស់។ ភូមិភាគនេះរួមមានខេត្តពោធិសាត់ និងបាត់ដំបងទាំងមូល ហើយចែកចេញជា៧តំបន់ ពីតំបន់១ ដល់តំបន់៧។
ទី៤ ភូមិភាគឧត្តរ ឬភូមិភាគ៣០៣
ទី៤ ភូមិភាគឧត្តរ ឬភូមិភាគ៣០៣
ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧០ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៦ ភូមិភាគនេះដឹកនាំដោយ កុយ ធួន ហៅ ធុច។ ក្រោយពី កុយ ធួន ត្រូវបានតែងតាំងជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម នៅឆ្នាំ១៩៧៦ កែ ពក ត្រូវបានតែងតាំងជាលេខាភូមិភាគនេះជំនួស កុយ ធួន។ នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ភូមិភាគឧត្តរនេះ ត្រូវបានប្តូរឈ្មោះទៅភូមិភាគកណ្តាលវិញ។ ចំណែកភូមិភាគភូមិភាគឧត្តរចាស់ត្រូវបានរើទីតាំងទៅតាំងនៅខេត្តខេត្តសៀមរាប ឧត្តរមានជ័យ និងខេត្តព្រះវិហារវិញ។ ភូមិភាគឧត្តរថ្មីនេះដឹកនាំដោយ កង ចាប។
ទី៥ ភូមិភាគកណ្តាល
ទី៥ ភូមិភាគកណ្តាល
គឺជាភូមិភាគបង្កើតថ្មី ដោយមានទីតាំងនៅត្រង់ភូមិភាគឧត្តរចាស់ ពោលគឺរួមមានខេត្តកំពង់ធំទាំងមូល ស្រុកទាំងអស់ដែលស្ថិតនៅត្រើយខាងលិចទន្លេរមេគង្គ ក្នុងខេត្តកំពង់ចាម និងស្រុកព្រែកប្រសព្វ ក្នុងខេត្តក្រចេះ។ ភូមិភាគនេះត្រូវបានបែងចែកជាបីតំបន់ គឺតំបន់៤១ តំបន់៤២ និងតំបន់៤៣។ លេខាភូមិភាគកណ្តាល គឺ កែ ពក។
ទី៦ ភូមិភាគបស្ចិម ឬភូមិភាគ៤០១
ទី៦ ភូមិភាគបស្ចិម ឬភូមិភាគ៤០១
ភូមិភាគនេះដឹកនាំដោយ ជូ ជេត ហើយរួមមានខេត្តកោះកុង និងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងទាំងមូល និងផ្នែកខ្លះនៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ ភូមិភាគនេះបែងចែកជា៥តំបន់ គឺតំបន់៣១ តំបន់៣២ តំបន់៣៧ តំបន់១៥ និងតំបន់១១។
ទី៧ ភូមិភាគឦសាន ឬភូមិភាគ១០៨
ទី៧ ភូមិភាគឦសាន ឬភូមិភាគ១០៨
ណៃ សារ៉ាន់ ហៅ យ៉ា បានកាន់តំណែងជាលេខាភូមិភាគឦសានរហូតដល់ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧៦។ ពេលដែល ណៃ សារ៉ាន់ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនយកទៅដាក់ក្នុងគុកទួលស្លែង ម៉ែន សាន ត្រូវបានតែងតាំងជាលេខាភូមិភាគជំនួសវិញ។ ភូមិភាគឦសានរួមមាន ខេត្តស្ទឹងត្រែង ខេត្តរតនគិរី និងខេត្តមណ្ឌលគិរីទាំងមូល និងផ្នែកខ្លះនៃខេត្តក្រចេះ។ ភូមិភាគនេះបែងចែកជា៦តំបន់ គឺតំបន់១០១ តំបន់១០២ តំបន់១០៤ តំបន់១០៥ តំបន់១០៧ និងតំបន់៥០៥។
នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម តំបន់មួយចំនួនត្រូវបានដាក់ជាតំបន់ស្វយ័ត ដោយមិនចំណុះឲ្យភូមិភាគណាមួយ។ តំបន់ទាំងនោះរួមមាន តំបន់សៀមរាប-ឧត្តរមានជ័យ ឬតំបន់១០៦ និងតំបន់ព្រះវិហារ ឬតំបន់១០៣ ដែលពីមុនស្ថិតក្នុងភូមិភាគឧត្តរ តំបន់ក្រចេះ ឬតំបន់៥០៥ និងតំបន់មណ្ឌលគិរី ឬតំបន់១០៥ ពីមុនស្ថិតក្នុងភូមិភាគឦសាន។ តំបន់កំពង់សោមក៏ត្រូវបានចាត់ជាតំបន់ស្វយ័តដែរ៕
បានចុះផ្សាយក្នុង ខ្មែរក្រហម | កែប្រែ
មហាយក្សចិននិងស្មារតីទទួលខុសត្រូវជាលក្ខណៈអន្តរជាតិ
Posted by vannarachin
ប្រភព៖ RFI
ថ្ងៃនេះ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់សូមបន្តនិយាយពីភូមិសាស្រ្តនយោបាយនៃប្រទេសចិនតទៅទៀតដោយសូមបន្តលើកឡើងពីស្ថានភាពទូទៅនៃមហាយក្សអាស៊ីមួយនេះក្នុងគ្រាបច្ចុប្បន្ន។ សព្វថ្ងៃ ក្នុងនាមជាមហាប្រទេសមួយដែលមានឥទ្ធិពលខ្លាំងឡើងៗនៅលើ លោក ចិនមិនត្រូវការពារតែផលប្រយោជន៍ជាតិប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏ត្រូវគិតគូរផងដែរពី ប្រយោជន៍អន្តរជាតិ។
នៅក្នុងអភិក្រមនៃការពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួននៅលើលោក ថ្នាក់ដឹកនាំចិនត្រូវប្រឈមមុខ កាន់តែខ្លាំងនឹងជម្រើសពីរដ៏ពិបាក។ នៅម្ខាង ទីក្រុងប៉េកាំងត្រូវការពារផលប្រយោជន៍របស់ប្រទេសជាតិ តែនៅម្ខាងទៀតទីក្រុងប៉េកាំងដែលកំពុងក្លាយជាមហាអំណាចពិភពលោក ក៏ត្រូវគិតគូរដែរពីប្រយោជន៍អន្តរជាតិ។
ប្រទេសចិនដែលយកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួននៅអាស៊ីមកធ្វើជាឈ្នាន់ជាន់ឡើងទៅក្រសោប
យកលក្ខន្តិកៈជាមហាអំណាចពិភពលោក មានមធ្យោបាយពីរសំខាន់ដែលប្រទេសជប៉ុនពុំមាន។ នោះគឺ ចិនជាសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍នៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយចិនក៏ជាមហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរដែរ។ ម្ល៉ោះហើយ នៅក្នុងនយោបាយការបរទេសរបស់ខ្លួន ទីក្រុងប៉េកាំងដែលកំពុងបន្តលេចត្រដែតឡើងនៅលើឆាកអន្តរជាតិ ត្រូវតែអភិវឌ្ឍការផ្តោះប្តូរសេដ្ឋកិច្ចជាឧភតោភាគី ហើយទន្ទឹមនេះ ក៏ត្រូវប្រឹងប្រែងជួយរក្សាស្ថិរភាពនៃប្រព័ន្ធអន្តរជាតិដែរ តាមរយៈការពង្រឹងលក្ខណៈពហុភាគីនិយមនិងពហុប៉ូលនៃពិភពលោកបច្ចុប្បន្ន។
យកលក្ខន្តិកៈជាមហាអំណាចពិភពលោក មានមធ្យោបាយពីរសំខាន់ដែលប្រទេសជប៉ុនពុំមាន។ នោះគឺ ចិនជាសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍នៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយចិនក៏ជាមហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរដែរ។ ម្ល៉ោះហើយ នៅក្នុងនយោបាយការបរទេសរបស់ខ្លួន ទីក្រុងប៉េកាំងដែលកំពុងបន្តលេចត្រដែតឡើងនៅលើឆាកអន្តរជាតិ ត្រូវតែអភិវឌ្ឍការផ្តោះប្តូរសេដ្ឋកិច្ចជាឧភតោភាគី ហើយទន្ទឹមនេះ ក៏ត្រូវប្រឹងប្រែងជួយរក្សាស្ថិរភាពនៃប្រព័ន្ធអន្តរជាតិដែរ តាមរយៈការពង្រឹងលក្ខណៈពហុភាគីនិយមនិងពហុប៉ូលនៃពិភពលោកបច្ចុប្បន្ន។
ក្នុងគោលដៅការពារផលប្រយោជន៍របស់ប្រទេសជាតិ ការពង្រឹងភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចជាមួយប្រទេសនីមួយៗនិងជាមួយទ្វីបនីមួយៗ ជាការមួយចាំបាច់បំផុត សម្រាប់ថ្នាក់ដឹកនាំចិន។ ពីព្រោះ ធ្វើដូច្នេះ ទីក្រុងប៉េកាំងអាចបន្តទិញពីបរទេស វត្ថុធាតុដើម ពិសេសថាមពលនិងពង្រីកទីផ្សារនៅលើឆាកអន្តរជាតិ សម្រាប់ផលិតផលMade in China ដែលត្រូវលក់ចេញទៅក្រៅប្រទេស។ ត្រង់នេះ ការបង្កើនទំនាក់ទំនងរវាងចិននិងទ្វីបអាហ្វ្រិក ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ជាឧទាហរណ៍មួយជាក់ស្តែង។ ទំហំនៃការផ្តោះប្តូររវាងចិននិងអាហ្វ្រិកដែលជាទ្វីបសម្បូណ៌ទៅដោយធនធានធម្មជាតិ បានកើនឡើងមួយជាបួនក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ បានកើន គិតជាទឹកប្រាក់ ដល់១០ម៉ឺនលានដុល្លារ នៅឆ្នាំ២០០៨។ ក្នុងន័យនេះ នៅខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ២០០៦ ជាលើកទីមួយបង្អស់ ជំនួបកំពូលចិន-អាហ្វ្រិក បានប្រព្រឹត្តទៅនៅទីក្រុងប៉េកាំង។
នៅក្នុងន័យដូចគ្នាអ៊ីចឹងដែរ ទ្វីបអាមេរិកខាងត្បូងបានក្លាយទៅជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចទី៣របស់ប្រទេសចិន ដោយទំហំនៃការផ្តោះប្តូរបានកើន គិតជាទឹកប្រាក់ដល់ទៅ១៤ ០០០០លានដុល្លារ នៅឆ្នាំ២០០៨។ នៅអាមេរិកខាងត្បូង ចិនដាក់ទុនរកស៊ីនៅលើវិស័យរ៉ែនិងប្រេងកាត លក់សម្លៀកបំពាក់ និងគ្រឿងElectroniqueទៅឲ្យបណ្តាប្រទេសអាមេរិកខាងត្បូង និងទិញពីប្រទេសទាំងនេះមកវិញ នូវផលិតផលកសិកម្មនិងវត្ថុធាតុដើម។ អ៊ីចឹងហើយ បានជាតាំងពីឆ្នាំ២០០៨មក ចិនបានក្លាយជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចទី១របស់ប្រទេសប្រេស៊ីល ជំនួសសហរដ្ឋអាមេរិក។
នៅក្នុងន័យដូចគ្នាអ៊ីចឹងដែរ ទ្វីបអាមេរិកខាងត្បូងបានក្លាយទៅជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចទី៣របស់ប្រទេសចិន ដោយទំហំនៃការផ្តោះប្តូរបានកើន គិតជាទឹកប្រាក់ដល់ទៅ១៤ ០០០០លានដុល្លារ នៅឆ្នាំ២០០៨។ នៅអាមេរិកខាងត្បូង ចិនដាក់ទុនរកស៊ីនៅលើវិស័យរ៉ែនិងប្រេងកាត លក់សម្លៀកបំពាក់ និងគ្រឿងElectroniqueទៅឲ្យបណ្តាប្រទេសអាមេរិកខាងត្បូង និងទិញពីប្រទេសទាំងនេះមកវិញ នូវផលិតផលកសិកម្មនិងវត្ថុធាតុដើម។ អ៊ីចឹងហើយ បានជាតាំងពីឆ្នាំ២០០៨មក ចិនបានក្លាយជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចទី១របស់ប្រទេសប្រេស៊ីល ជំនួសសហរដ្ឋអាមេរិក។
ក៏ប៉ុន្តែ ការទូតជាឧភតោភាគីរបស់ប្រទេសចិន នៅលើវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនិងថាមពល មិនស៊ីចង្វាក់គ្នាឡើយជាមួយនឹងស្មារតីទទួលខុសត្រូវរបស់ទីក្រុងប៉េកាំង ក្នុងនាមជាថ្នាក់ដឹកនាំនៃប្រទេសមហាអំណាចពិភពលោក។ ឧទាហរណ៍នៅទ្វីបអាហ្វ្រិក ចិនឲ្យអាទិភាពទៅលើតែប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចដែលខ្លួនទាញបានពីបណ្តាប្រទេសដៃគូ ហើយមិនខ្ចីរវីរវល់សោះឡើយអំពីស្ថានភាពនយោបាយនៃប្រទេសទាំងនេះ។ ចិនដែលខ្លាចបរទេសជ្រៀតជ្រែកក្នុងបញ្ហាផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន ចាំបាច់ត្រូវតែហាមខ្លួនឯង កុំចូលជ្រៀតជ្រែកក្នុងបញ្ហាផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសអាហ្វ្រិកនីមួយៗ។ អ៊ីចឹងហើយ បានជាចិនចាំបាច់ត្រូវតែការពាររដ្ឋាភិបាលស៊ូដង់ (Soudan) ក្នុងសំណុំរឿងដារហ្វួ(Darfour) ឲ្យរួចផុតពីការដាក់ទ័ណ្ឌកម្មពីសំណាក់អង្គការសហប្រជាជាតិ។ ក៏ប៉ុន្តែធ្វើដូច្នេះ ចិនមិនឲ្យតម្លៃខ្លួនឯងក្នុងនាមជាមហាអំណាចពិភពលោក ដែលតាមធម្មតាត្រូវមានស្មារតីទទួលខុសត្រូវខ្លាំងជាងនេះ។
ដូចគ្នាអ៊ីចឹងដែរ នៅក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ចិនពិបាកជ្រើសរើសរវាងការ
ការពារផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួន និងការទទួលខុសត្រូវរបស់ខ្លួន ឲ្យសមជាមហាអំណាចពិភពលោក។ ទំនាក់ទំនងរវាងចិននិងសហរដ្ឋអាមេរិក សំខាន់ណាស់សម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចនៃប្រទេសទាំងពីរ ពីព្រោះនៅម្ខាងចិនត្រូវការទីផ្សារសហរដ្ឋអាមេរិក និងនៅម្ខាងទៀតអាមេរិកត្រូវការលុយច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់របស់ចិនដែលជាប្រទេសសម្បូណ៌សញ្ច័យធន។
សហរដ្ឋអាមេរិកអះអាងថា នយោបាយរក្សាតម្លៃប្រាក់យ័នចិនឲ្យនៅថោកជ្រុល យ៉ាងតិច២០% ថោកជាងតម្លៃពិតប្រាកដរបស់វា បង្កឲ្យមានការប្រកួតប្រជែងមិនស្មោះត្រង់។ ពីព្រោះ ធ្វើយ៉ាងនេះ និងដោយសារតែកម្លាំងពលកម្មនៅក្នុងប្រទេសចិនមានតម្លៃថោក ថ្នាក់ដឹកនាំទីក្រុងប៉េកាំង អាចលក់ផលិតផលទៅក្រៅប្រទេសក្នុងតម្លៃថោកមែនទែន។
ម្ល៉ោះហើយបានជា ទាំងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងទាំងសហភាពអឺរ៉ុប ចេះតែទាមទារឲ្យចិនដំឡើងតម្លៃប្រាក់យ័ន។ ក៏ប៉ុន្តែត្រង់នេះ ថ្នាក់ដឹកនាំចិនក៏ពិបាកជ្រើសរើសដែរ។ ផលប្រយោជន៍របស់ជាតិ តម្រូវឲ្យទីក្រុងប៉េកាំងបន្តបដិសេធមិនព្រមដំឡើងតម្លៃប្រាក់យ័ន។ ទន្ទឹមនេះ ថ្នាក់ដឹកនាំចិនដឹងថា នយោបាយរក្សាតម្លៃប្រាក់យ័នឲ្យនៅថោកជ្រុលបែបនេះ គំរាមស្ថិរភាពនៃប្រព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ និងធ្វើឲ្យការផ្តោះប្តូរពាណិជ្ជកម្ម នៅលើឆាកអន្តរជាតិ បាត់បង់តុល្យភាព។
ការពារផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួន និងការទទួលខុសត្រូវរបស់ខ្លួន ឲ្យសមជាមហាអំណាចពិភពលោក។ ទំនាក់ទំនងរវាងចិននិងសហរដ្ឋអាមេរិក សំខាន់ណាស់សម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចនៃប្រទេសទាំងពីរ ពីព្រោះនៅម្ខាងចិនត្រូវការទីផ្សារសហរដ្ឋអាមេរិក និងនៅម្ខាងទៀតអាមេរិកត្រូវការលុយច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់របស់ចិនដែលជាប្រទេសសម្បូណ៌សញ្ច័យធន។
សហរដ្ឋអាមេរិកអះអាងថា នយោបាយរក្សាតម្លៃប្រាក់យ័នចិនឲ្យនៅថោកជ្រុល យ៉ាងតិច២០% ថោកជាងតម្លៃពិតប្រាកដរបស់វា បង្កឲ្យមានការប្រកួតប្រជែងមិនស្មោះត្រង់។ ពីព្រោះ ធ្វើយ៉ាងនេះ និងដោយសារតែកម្លាំងពលកម្មនៅក្នុងប្រទេសចិនមានតម្លៃថោក ថ្នាក់ដឹកនាំទីក្រុងប៉េកាំង អាចលក់ផលិតផលទៅក្រៅប្រទេសក្នុងតម្លៃថោកមែនទែន។
ម្ល៉ោះហើយបានជា ទាំងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងទាំងសហភាពអឺរ៉ុប ចេះតែទាមទារឲ្យចិនដំឡើងតម្លៃប្រាក់យ័ន។ ក៏ប៉ុន្តែត្រង់នេះ ថ្នាក់ដឹកនាំចិនក៏ពិបាកជ្រើសរើសដែរ។ ផលប្រយោជន៍របស់ជាតិ តម្រូវឲ្យទីក្រុងប៉េកាំងបន្តបដិសេធមិនព្រមដំឡើងតម្លៃប្រាក់យ័ន។ ទន្ទឹមនេះ ថ្នាក់ដឹកនាំចិនដឹងថា នយោបាយរក្សាតម្លៃប្រាក់យ័នឲ្យនៅថោកជ្រុលបែបនេះ គំរាមស្ថិរភាពនៃប្រព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ និងធ្វើឲ្យការផ្តោះប្តូរពាណិជ្ជកម្ម នៅលើឆាកអន្តរជាតិ បាត់បង់តុល្យភាព។
យ៉ាងណាមិញ ក្នុងសំណុំរឿងប្រាក់យ័ន ក៏ដូចក្នុងសំណុំរឿងធាតុអាកាសពិភពលោកកើនកំដៅដែរ មកទល់ពេលនេះ ថ្នាក់ដឹកនាំចិនឲ្យតម្លៃទៅលើផលប្រយោជន៍ជាតិខ្លាំងជ្រុល ខ្លាំងជាងផលប្រយោជន៍អន្តរជាតិ។ អ៊ីចឹងហើយបានជាបស្ចិមលោកជាទូទៅ ចាត់ទុកចិនថាជាប្រទេសឆ្មើងឆ្មៃ គ្មានស្មារតីទទួលខុសត្រូវ មិនសមនឹងមាឌព្រមទាំងទម្ងន់របស់ខ្លួននៅលើឆាកអន្តរជាតិ។
មែនទែនទៅ ការពិតមិនអ៊ីចឹងទាំងស្រុងទេ។ ថ្នាក់ដឹកនាំចិនយល់ណាស់ថា ខ្លួនគ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅពីបង្កើនស្មារតីទទួលខុសត្រូវនៅចំពោះមុខពិភពលោក នាពេលដែលប្រទេសរបស់ខ្លួនលេចត្រដែតឡើងកាន់តែច្បាស់នៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ ក៏ប៉ុន្តែ សម្រាប់ទីក្រុងប៉េកាំង នៅមានច្រើនណាស់បញ្ហាដែលខ្លួនត្រូវដោះស្រាយជាអាទិភាព ដូចជាការ ធ្វើកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយ ការកាត់បន្ថយវិសមភាពក្នុងសង្គម ការបន្តពង្រឹងអនុត្តរភាពនៃប្រទេសនៅក្នុងទ្វីបអាស៊ី ដើម្បីនៅទីបំផុត ក្លាយជាមហាអំណាចពិភពលោក ដែលមានស្មារតីទទួលខុសត្រូវខ្ពស់។ ថ្នាក់ដឹកនាំចិនដឹងទៀតថា ការស្លាប់រស់របស់គណបក្សកុម្មុយនិស្ត អាស្រ័យទាំងស្រុងនឹងជ័យជំនះឬបរាជ័យនៃការអនុវត្តន៍ផែនការទាំងអស់នេះ។
មែនទែនទៅ ការពិតមិនអ៊ីចឹងទាំងស្រុងទេ។ ថ្នាក់ដឹកនាំចិនយល់ណាស់ថា ខ្លួនគ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅពីបង្កើនស្មារតីទទួលខុសត្រូវនៅចំពោះមុខពិភពលោក នាពេលដែលប្រទេសរបស់ខ្លួនលេចត្រដែតឡើងកាន់តែច្បាស់នៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ ក៏ប៉ុន្តែ សម្រាប់ទីក្រុងប៉េកាំង នៅមានច្រើនណាស់បញ្ហាដែលខ្លួនត្រូវដោះស្រាយជាអាទិភាព ដូចជាការ ធ្វើកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយ ការកាត់បន្ថយវិសមភាពក្នុងសង្គម ការបន្តពង្រឹងអនុត្តរភាពនៃប្រទេសនៅក្នុងទ្វីបអាស៊ី ដើម្បីនៅទីបំផុត ក្លាយជាមហាអំណាចពិភពលោក ដែលមានស្មារតីទទួលខុសត្រូវខ្ពស់។ ថ្នាក់ដឹកនាំចិនដឹងទៀតថា ការស្លាប់រស់របស់គណបក្សកុម្មុយនិស្ត អាស្រ័យទាំងស្រុងនឹងជ័យជំនះឬបរាជ័យនៃការអនុវត្តន៍ផែនការទាំងអស់នេះ។
ពាក្យគន្លឹះ : ចិន
បានចុះផ្សាយក្នុង សេដកិច្ចអន្តរជាតិ | កែប្រែ
ហេតុអ្វីបានជាអង់គ្លេសមិនព្រមទទួលយកសន្ធិសញ្ញាថ្មីរបស់អឺរ៉ុប?
Posted by vannarachin
ប្រភព៖ RFI
ដោយ សេង ឌីណា
លោក David Cameron នាយករដ្ឋមន្រ្តីអង់គ្លេស បានជំទាស់នឹងសំណើរបស់បារាំង និងអាល្លឺម៉ង់ ដែលចង់កែប្រែសន្ធិសញ្ញាសហភាពអឺរ៉ុប ដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិប្រាក់បំណុល។ ការជំទាស់នេះបានជំរុញឲ្យបារាំង និងអាល្លឺម៉ង់ងាកទៅបង្កើតសន្ធិសញ្ញាដាច់ដោយឡែកមួយ ជាមួយប្រទេសជាសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុបផ្សេងទៀត ដោយទុកឲ្យអង់គ្លេសនៅឯកោម្នាក់ឯង។ ហេតុអ្វីបានជាលោក David Cameron ជ្រើសរើសផ្លូវដើរដ៏ឯកោបែបនេះ?
នៅក្នុងអំឡុងជំនួបកំពូលអឺរ៉ុប កាលពីថ្ងៃសុក្រ សប្តាហ៍មុននេះ លោក David Cameron បានពន្យល់ថា លោកជំទាស់នឹងការកែប្រែសន្ធិសញ្ញាសហភាពអឺរ៉ុប ព្រោះ វាមិនបម្រើឲ្យផលប្រយោជន៍របស់អង់គ្លេស។
គួរបញ្ជាក់ថា តាំងពីដើមមក អង់គ្លេសតែងតែជំទាស់នឹងការទាមទាររបស់សហភាពអឺរ៉ុប ដែលចង់រឹតបន្តឹងការគ្រប់គ្រងសកម្មភាពទីផ្សារមូលត្រ និងបង្កើតពន្ធលើការទិញដូរមូលបត្រធ្វើឡើងដោយធនាគារ។ អង់គ្លេសយល់ថា ការធ្វើបែបនេះនឹងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ទីផ្សារមូលបត្រអង់គ្លេស ដែលជាទីផ្សារមូលបត្រធំបំផុត នៅអឺរ៉ុប។
នៅក្នុងជំនួបកំពូល កាលពីថ្ងៃសុក្រ លោក Cameron បានទាមទារឲ្យមានពិធីសារពិសេសមួយ ដើម្បីការពារទីផ្សារមូលបត្រអង់គ្លេស ទើបអង់គ្លេសយល់ព្រមឲ្យមានការកែប្រែសន្ធិសញ្ញាសហភាពអឺរ៉ុប។ ក៏ប៉ុន្តែ បារាំង និងអាល្លឺម៉ង់ប្រឆាំងយ៉ាងដាច់អហង្ការមិនឲ្យបង្កើតករណីពិសេស សម្រាប់អង់គ្លេសតែម្នាក់ឯងដូច្នេះទេ។ ដោយមិនអាចកែប្រែសន្ធិសញ្ញាសហភាពអឺរ៉ុបបាន បារាំង និងអាល្លឺម៉ង់ក៏ងាកទៅចរចាបង្កើតវិធានសារពើពន្ធថ្មី ក្នុងក្របខ័ណ្ឌសន្ធិសញ្ញាដាច់ដោយឡែកមួយ ដែលចុះរវាងប្រទេសចាយលុយអឺរ៉ូ (១៧ប្រទេស) ដោយបើកផ្លូវឲ្យប្រទេសផ្សេងទៀតចូលរួម តាមគោលការណ៍ស្ម័គ្រចិត្ត។
ថ្វីដ្បិតតែលោក David Cameron លើកឡើងអំពីការការពារទីផ្សារមូលបត្រអង់គ្លេស ក៏ប៉ុន្តែ ហេតុផលសំខាន់បំផុត ដែលអង់គ្លេសមិនទទួលយកវិធានសារពើពន្ធរបស់អឺរ៉ុប គឺមកពីបញ្ហានយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់អង់គ្លេស។ លោក David Cameron និងគណបក្សរបស់លោក (គណបក្សអភិរក្សនិយម) តែងតែប្រកាន់ជំហរមិនចង់ឲ្យអង់គ្លេសធ្វើសមាហរ័ណកម្មស៊ីជម្រៅជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប។
នៅមុនជំនួបកំពូលអឺរ៉ុប សមាជិកសភាមកពីគណបក្សអភិរក្សនិយមបានព្រមានថា ប្រសិនបើលោក David Cameron ចុះហត្ថលេខាយល់ព្រមឲ្យកែប្រែសន្ធិសញ្ញាសហភាពអឺរ៉ុប ពួកគេនឹងទាមទារឲ្យយកសន្ធិសញ្ញាថ្មី ទៅឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ។ លោក David Cameron ដឹងថា ពលរដ្ឋអង់គ្លេសភាគច្រើនប្រាកដជាមិនទទួលយកសន្ធិសញ្ញាថ្មីនេះទេ។ ដូច្នេះ បើសិនជាមានការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ គាត់ប្រាកដជាត្រូវទទួលបរាជ័យ ហើយអាចនឹងត្រូវគេបង្ខំឲ្យចុះចេញពីតំណែង។
ក៏ប៉ុន្តែ ការបដិសេធមិនទទួលយកវិធានសារពើពន្ធរបស់អឺរ៉ុបក៏កំពុងតែធ្វើឲ្យលោក David Cameron ត្រូវប្រឈមមុខនឹងវិបត្តិនយោបាយដែរ។ ក្រៅពីគណបក្សប្រឆាំង គណបក្សជាដៃគូក្នុងរដ្ឋាភិបាលចម្រុះ (Liberal Democrats) ក៏រិះគន់សេចក្តីសម្រេចរបស់លោក David Cameron នេះដែរ។ លោក Nick Clegg ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី និងជាមេដឹកនាំគណបក្ស Liberal Democrats បានលើកឡើងថា ការបដិសេធមិនទទួលយកវិធានសារពើពន្ធថ្មីរបស់អឺរ៉ុបមិនមែនជារឿងល្អទេ ព្រោះវាកំពុងតែធ្វើឲ្យអង់គ្លេសស្ថិតក្នុងភាពឯកោ។
គួរបញ្ជាក់ថា ក្នុងចំណោមប្រទេសក្រៅតំបន់ចាយលុយអឺរ៉ូទាំង ១០ មាន ៩ប្រទេស ដែលបានសុខចិត្តទទួលយកសន្ធិសញ្ញា ដែលចុះហត្ថលេខាដោយប្រទេសក្នុងតំបន់ចាយលុយអឺរ៉ូ។ គិតជាសរុប ប្រសិនបើមិនមានការជំទាស់ពីសភាជាតិទេនោះ ប្រទេសចំនួន ២៦ នឹងអនុវត្តសន្ធិសញ្ញាថ្មីរបស់អឺរ៉ុប។ អង់គ្លេសគឺជាប្រទេសតែមួយគត់ ដែលស្ថិតនៅក្រៅសន្ធិសញ្ញាថ្មីនេះ។
សេចក្តីសម្រេចរបស់លោក David Cameron បានទទួលនូវការអបអរសាទរយ៉ាងខ្លាំងក្លាពីសំណាក់មន្រ្តីគណបក្សអភិរក្សនិយម។ អ្នកខ្លះបានលើកឡើងថា ការសម្រេចនៅក្រៅសន្ធិសញ្ញាថ្មីរបស់អឺរ៉ុប ដែលកំពុងតែស្ថិតក្នុងវិបត្តិប្រាក់បំណុល គឺប្រៀបបាននឹងការមិនឡើងលើនាវា Titanic ដែលកំពុងតែប្រឈមមុខនឹងការលិចលង់។
ក៏ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើសេដ្ឋកិច្ចអឺរ៉ុបពិតជាត្រូវលិចលង់មែន ការស្ថិតនៅក្រៅសន្ធិសញ្ញាថ្មីរបស់អឺរ៉ុប មិនប្រាកដថាអាចជួយឲ្យសេដ្ឋកិច្ចអង់គ្លេសចៀសរួចពីវិបត្តិនោះទេ ព្រោះការនាំចេញភាគច្រើនរបស់អង់គ្លេស គឺនាំចេញទៅកាន់ប្រទេសសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុប។ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រសិនបើសន្ធិសញ្ញាថ្មីចូលជាធរមាន ហើយអឺរ៉ុបទាំង ២៦ប្រទេស នាំគ្នាជជែកអំពីការបង្កើតច្បាប់ ដើម្បីរឹតបន្តឹងការគ្រប់គ្រងសកម្មភាពទីផ្សារមូលបត្រ ឬបង្កើតពន្ធលើការទិញដូរមូលបត្រ អង់គ្លេសប្រាកដជាមិនអាចចូលរួម ដើម្បីតវ៉ាការពារផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួនបានទេ។
នៅថ្ងៃចន្ទ ១២ ធ្នូ នេះ លោកនីកូឡា សាកូហ្ស៊ី ប្រធានាធិបតីបារាំង បានថ្លែងថា “នៅពេលនេះ អឺរ៉ុបថ្មីមួយបានចាប់កំណើតហើយ”។ ក៏ប៉ុន្តែ អឺរ៉ុបថ្មីនេះ គឺជាអឺរ៉ុបដែលគ្មានរាជាណាចក្រអង់គ្លេស៕
បានចុះផ្សាយក្នុង ព័ត៌មានទាក់ទងវិស័យច្បាប់ | កែប្រែ
ការបោសសម្អាតផ្ទៃក្នុងបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា
Posted by vannarachin
ប្រភព៖ RFI
ដោយ សេង ឌីណា
នៅក្រោមរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌមានតែមួយគត់ គឺការប្រឆាំងនឹងបដិវត្តន៍។ អ្នកណាដែលត្រូវចោទប្រកាន់ថាជាអ្នកប្រឆាំងនឹងបដិវត្តន៍ ដែលពួកខ្មែរក្រហមហៅថា “ខ្មាំង” នោះ អ្នកនោះនឹងត្រូវគេយកទៅសម្លាប់ចោល ដោយគ្មានការជំនុំជម្រះអ្វីទាំងអស់។
ពួកមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ដែលភ័យខ្លាចរហូតដល់ទៅស្រមោលខ្លួនឯងនោះ មើលឃើញមនុស្សជុំវិញខ្លួនទាំងអស់ថាសុទ្ធតែជាខ្មាំង រហូតដល់សម្លាប់គ្នាឯងនៅក្នុងជួរថ្នាក់ដឹកនាំបក្ស។
ជម្លោះ និងការកម្ចាត់គ្នាឯងនៅក្នុងជួរថ្នាក់ដឹកនាំបក្សកុម្មុយនិស្ត កម្ពុជា (ឬខ្មែរក្រហម) បានចាប់ផ្តើមឡើង តាំងពីពេលដែលពួកគេទើបតែនឹងឡើងមកកាន់អំណាច នៅឆ្នាំ១៩៧៥ម្ល៉េះ។
ហ៊ូ យន់ មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហម និងជាអតីតរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃ នៃរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជា បានបាត់ខ្លួន នៅខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧៥ ក្រោយពីបានជំទាស់នឹងសេចក្តីសម្រេចរបស់បក្សជាច្រើនលើកច្រើនសា ជាពិសេស ទាក់ទងនឹងការជម្លៀសប្រជាជនចេញពីទីក្រុង និងការធ្វើសង្រ្គាមជាមួយវៀតណាម។
ការបោសសម្អាតភូមិភាគឦសាន
ក៏ប៉ុន្តែ ប្រតិបត្តិការបោសសម្អាតផ្ទៃក្នុងបក្សបានចាប់កក្រើកខ្លាំង នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧៦ ដោយចាប់ផ្តើមពីភូមិភាគឦសានទៅ។ នៅថ្ងៃទី២០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧៦ ណៃ សារ៉ាន់ ហៅ មិត្តយ៉ា លេខាបក្សប្រចាំភូមិភាគឦសាន ត្រូវបានចាប់ខ្លួនយកទៅដាក់ឃុំ នៅគុកទួលស្លែង ដោយចោទពីបទក្បត់ជាតិ។ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមកទៀត កែវ មាស និងកែវ មុន្នី ក៏ត្រូវបានចាប់ខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់គ្នាដែរ។ យើងសង្កេតឃើញថា កម្មាភិបាលជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហមទាំងបីរូបនេះ សុទ្ធសឹងតែជាអតីតមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់នៃបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ ដែលបែកចេញពីបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន។
គួររំឭកឡើងវិញថា នៅក្រោយសន្និសីទក្រុងហ្សឺណែវ ឆ្នាំ១៩៥៣ ក្រុមខ្មែរកុម្មុយនិស្តបានបែកខ្ញែកគ្នាជាបីក្រុម៖ មួយក្រុមរត់ទៅប្រទេសវៀតណាម មួយក្រុមបង្កើតចលនាតស៊ូដោយសម្ងាត់នៅកម្ពុជា និងមួយក្រុមទៀតបង្កើតបក្សនយោបាយ ដែលមានឈ្មោះថា “ប្រជាជន” ដើម្បីចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ។ កែវ មុន្នី ស្ថិតក្នុងចំណោមខ្មែរកុម្មុយនិស្ត ដែលរត់ទៅវៀតណាមជាមួយ សឺន ង៉ុកមិញ។ ណៃ សារ៉ាន់ ស្ថិតក្នុងចំណោមចលនាតស៊ូសម្ងាត់ រួមជាមួយ ទូ សាមុត សៀវ ហេង នួន ជា និង សោ ភឹម។ ចំណែកឯ កែវ មាស ស្ថិតក្នុងចំណោមមេដឹកនាំបក្សប្រជាជន និងជាលេខាបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរប្រចាំក្រុងភ្នំពេញ។
ដូចនេះ ការចាប់ខ្លួន ណៃ សារ៉ាន់ កែវ មុន្នី និង កែវ មាស គឺត្រូវបានធ្វើឡើង ក្នុងគោលដៅបោសសម្អាតក្រុមដែលគេសង្ស័យថាស្និទ្ធិនឹងវៀតណាម។
ជីកស្មៅត្រូវជីកទាំងឫស
ក្រោយពីបានចាប់ខ្លួនមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់នៅភូមិភាគឦសានហើយ ក្រុម ប៉ុល ពត ក៏បានបន្តប្រតិបត្តិការបោសសម្អាតផ្ទៃក្នុងបក្ស រហូតដល់ក្រុងភ្នំពេញទៀត គឺនៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យតែម្តង។
នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៦ និងដើមឆ្នាំ១៩៧៧ រដ្ឋមន្រ្តី ៣រូប ត្រូវបានចាប់ខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់គ្នា គឺនន សួន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងកសិកម្ម កុយ ធួន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម និងទូច ភឿន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសាធារណការ។ ក្រោមការធ្វើទារុណកម្មសួរចម្លើយ កុយ ធួន និង ទូច ភឿន បានសារភាពថាពួកគេពិតជាភ្នាក់ងារស៊ើបការណ៍អាមេរិក (សេ.អ៊ី.អា) មែន ហើយថែមទាំងបានបង្កើតខ្សែរយៈក្នុងជួរកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមទៀតផង។
ភោគ ឆាយ និងហ៊ូ នឹម ត្រូវបានចាប់ខ្លួន នៅខែមីនា និងខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៧។ ការចាប់ខ្លួនចេះតែបន្តធ្វើ ដោយយោងតាមចម្លើយសារភាព ពីអ្នកទោស ដែលទទួលរងនូវទារុណកម្ម ហើយបង្ខំចិត្តឆ្លើយដាក់គ្នាពីមួយទៅមួយ។ ឲ្យតែកម្មាភិបាលណាត្រូវគេសង្ស័យថាជាខ្មាំងហើយនោះ មិនត្រឹមតែបុគ្គលនោះទេ ដែលត្រូវចាប់ខ្លួន សូម្បីតែសហការី និងក្រុមគ្រួសាររបស់បុគ្គលនោះក៏ត្រូវចាប់ខ្លួនទាំងអស់ដែរ ក្រោមពាក្យស្លោកថា “ជីកស្មៅត្រូវជីកទាំងឫស”។
នៅក្នុងអំឡុងពេលនោះ ជម្លោះរវាងខ្មែរក្រហម និងវៀតណាម បានរាលដាលកាន់តែខ្លាំងឡើងៗ។ នៅចុងឆ្នាំ ១៩៧៧ ក្រោយពេលត្រឡប់ពីបំពេញទស្សនកិច្ច នៅប្រទេសចិនវិញ ប៉ុល ពត បានបញ្ជាឲ្យបើកប្រតិបត្តិការយោធាក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំមួយ ប្រឆាំងនឹងវៀតណាម នៅព្រំដែនខាងកើតកម្ពុជា។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រតិបត្តិការនេះត្រូវទទួលបរាជ័យយ៉ាងដំណំ។ កងទ័ពវៀតណាមបានវាយលុកចូលរហូតដល់ទីរួមខេត្តស្វាយរៀង។
នៅចំពោះមុខមន្រ្តីថ្នាក់ដឹកនាំបក្ស ប៉ុល ពត និង សុន សេន ដែលជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការពារជាតិ បានលើកឡើងថា បរាជ័យនៃប្រតិបត្តិការយោធាប្រឆាំងវៀតណាមនេះ កើតឡើងដោយសារតែមានខ្មាំងបង្កប់ ក្នុងជួរកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម នៅភូមិភាគបូព៌ា។
ប៉ុល ពត ចាប់ផ្តើមជីករំលើងឫសបដិវត្តន៍របស់ខ្លួនឯង
ការបោសសម្អាតភូមិភាគបូព៌ាក៏បានចាប់ផ្តើមធ្វើឡើង នៅក្នុងអំឡុងចុងខែមករា និងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៧៨ ក្រោមបញ្ជាផ្ទាល់របស់ ប៉ុល ពត ដោយមាន សុន សេន ជាអ្នកចេញមុខអនុវត្តផ្ទាល់ និងមាន ឌុច ជាអ្នកផ្តល់ព័ត៌មាន ដែលយកបានពីចម្លើយសារភាពរបស់អ្នកទោស។ ក្នុងរយៈពេលតែប្រមាណមួយខែប៉ុណ្ណោះ កម្មាភិបាលភូមិភាគបូព៌ាប្រមាណ៤០០នាក់ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនយកទៅដាក់ក្នុងគុកទួលស្លែង។
យោងតាមលោកស្រី Elizabeth Becker សោ ភឹម លេខាភូមិភាគបូព៌ាបានបើកកិច្ចប្រជុំសម្ងាត់មួយជាមួយមន្រ្តីជំនិតៗ នៅខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៨ ដើម្បីជជែកអំពីការចាប់ខ្លួនកម្មាភិបាលភូមិភាគបូព៌ានេះ។ ពេលនោះ សោ ភឹម និងសហការីសុទ្ធតែជឿថា អ្នកដែលត្រូវចាប់ខ្លួនទាំងនេះសុទ្ធសឹងជាមនុស្សគ្មានកំហុស។ ក៏ប៉ុន្តែ សោ ភឹម នៅតែយល់ថា ការចាប់ខ្លួននេះ ប្រហែលជាមកពីមានការភាន់ច្រឡំអ្វីមួយ ដោយមិនគិតថា គេកំពុងតែមានផែនការកម្ចាត់ខ្លួននោះទេ។
ទីបំផុត សោ ភឹម ត្រូវបានគណៈមជ្ឈិមបក្សកោះហៅឲ្យទៅប្រជុំនៅភ្នំពេញ ដោយមិនមានបញ្ជាក់អំពីកម្មវត្ថុច្បាស់លាស់។ សោ ភឹម បានចាត់និរសាម្នាក់ឲ្យទៅភ្នំពេញ ដើម្បីសួរនាំអំពីការប្រជុំនេះ។ ក៏ប៉ុន្តែ និរសានេះបានបាត់ខ្លួនរហូតមិនឃើញ ត្រឡប់មកវិញទេ។ សោ ភឹម ក៏បានបញ្ជូននិរសាឲ្យទៅភ្នំពេញជាបន្តបន្ទាប់ទៀត ប៉ុន្តែ មិនមាននិរសាណាម្នាក់វិលត្រឡប់មកវិញនោះទេ។
នៅថ្ងៃទី២៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៨ គណៈមជ្ឈិមបក្ស ក៏បានដាក់បញ្ជាឲ្យបើកការវាយប្រហារទៅលើភូមិភាគបូព៌ា។ កងទ័ពខ្មែរក្រហមចំនួនពីរកងវរសេនាធំ អមដោយកងរថក្រោះផងនោះ ក៏បានឆ្លងទន្លេមេគង្គ ទៅត្រើយខាងកើត តម្រង់ទៅកាន់ទីតាំងរបស់ សោ ភឹម។
មកទល់នឹងពេលនោះ សោ ភឹម នៅតែមិនទាន់ជឿទៀតថា ប៉ុល ពត ចង់កម្ចាត់ខ្លួនចោល។ សោ ភឹម នៅតែយល់ថា គាត់ និងខ្មែរក្រហមនៅភូមិភាគបូព៌ាទាំងអស់ សុទ្ធតែជាមនុស្សស្មោះត្រង់នឹងបដិវត្តន៍ ប្តូរជីវិតដើម្បីបដិវត្តន៍ គឺជាខ្សែក្រវ៉ាត់ជួរមុខគេក្នុងការការពារប្រទេសពីការវាយលុករបស់ វៀតណាម។ ដូចនេះ គ្មានហេតុផលអ្វី ដែលខ្លួនត្រូវក្លាយទៅជាខ្មាំងរបស់បដិវត្តន៍នោះទេ។ សោ ភឹម បានព្យាយាមទាក់ទងទៅភ្នំពេញម្តងទៀតតាមវិទ្យុទាក់ទង ដើម្បីសួរនាំអំពីហេតុផល។ ដោយមិនបានទទួលចម្លើយពីភ្នំពេញ សោ ភឹម ក៏បានសម្រេចចិត្តធ្វើដំណើរទៅភ្នំពេញ ដើម្បីជួបនិយាយដោយផ្ទាល់ជាមួយ ប៉ុល ពត។
សោ ភឹម បានទាក់ទងសុំជួបជាមួយ ប៉ុល ពត ដោយសម្ងាត់។ ក៏ប៉ុន្តែ ប៉ុល ពត មិនបានទៅជួប សោ ភឹម ដោយខ្លួនឯងនោះទេ តែបែរជាបញ្ជូនទាហានពីរទូកឲ្យទៅចាប់ សោ ភឹម។ សោ ភឹម ដឹងខ្លួនមុន ក៏បានបាញ់សម្លាប់ខ្លួនឯង មុនពេលដែលទាហានខ្មែរក្រហមចាប់ខ្លួនទៅទៀត។
ក្រោយការស្លាប់របស់ សោ ភឹម កម្មាភិបាល និងកងទ័ពខ្មែរក្រហមនៅភូមិភាគបូព៌ារាប់ពាន់នាក់ បានរត់គេចខ្លួនទៅក្នុងព្រៃ ហើយបន្ទាប់មក រត់ឆ្លងព្រំដែនចូលទៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម។ នៅខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៧៨ ប្រជាជននៅក្នុងភូមិភាគបូព៌ាប្រមាណជាង១ម៉ឺននាក់ ត្រូវបានគេយកទៅសម្លាប់ចោល។
វៀតណាមបានលេសចូលវាយផ្តួលរំលំខ្មែរក្រហម
ការបោសសម្អាតភូមិភាគបូព៌ា គឺជាឱកាសដ៏ល្អបំផុត សម្រាប់វៀតណាមក្នុងការផ្តួលរំលំរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ ទីបំផុត វៀតណាមទទួលបាននូវអ្វីដែលពួកគេត្រូវការបំផុត។ នោះគឺក្រុមខ្មែរកុម្មុយនិស្តមួយក្រុម ដែលមានបទពិសោធន៍ និងដែលអាចទទួលបានការគាំទ្រពីប្រជាជនកម្ពុជា ក្នុងការដឹកនាំរណសិរ្សប្រឆាំងនឹង ប៉ុល ពត។ វៀតណាមវាយផ្តួលរំលំ ប៉ុល ពត ដោយយករណសិរ្សនេះធ្វើជារនាំង ដើម្បីបិទបាំងកុំឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិចោទប្រកាន់ថា ខ្លួនឈ្លានពានលើកម្ពុជា។
ទីបំផុត អ្នកដែលត្រូវ ប៉ុល ពត ចោទប្រកាន់ថាជាភ្នាក់ងារវៀតណាមនោះ ត្រូវ ប៉ុល ពត បង្ខំឲ្យរត់ទៅប្រទេសវៀតណាមមែន រួចហើយ ក៏បែរមកប្រឆាំងនឹង ប៉ុល ពត វិញ ដោយមានការគាំទ្រពីសំណាក់កងទ័ពវៀតណាមផង។ នៅទីបំផុត សូម្បីតែសុបិនអាក្រក់ ក៏ប៉ុល ពត អាចធ្វើឲ្យក្លាយជាការពិតបានដែរ!!!
បានចុះផ្សាយក្នុង ខ្មែរក្រហម | កែប្រែ
ប្រេស៊ីលជាយក្សដែលទើបងើបពីដំណេក
Posted by vannarachin
ប្រភព៖ RFI
នៅថ្ងៃនេះ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់បន្តលើកឡើងអំពីស្ថានភាពនៃពិភពលោកបច្ចុប្បន្ន។ អស់ពីបានចាប់អារម្មណ៍ម្តងមួយៗ ទៅលើមហិច្ឆតានៃបណ្តាប្រទេសមហាអំណាច ដូចជា សហរដ្ឋអាមេរិក ចិន រុស្ស៊ី ឥណ្ឌា និង បារាំងរួចមក ចាប់ពីសប្តាហ៍នេះទៅ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រតាន់សូមលើកឡើងអំពីករណីនៃប្រទេសសំខាន់ៗផ្សេងទៀត ក្នុងនោះរួមមានជាអាទិ៍ និង ជាបឋម ប្រទេសប្រេស៊ីល។
មិនដែលឡើយ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តជាងប្រាំរយឆ្នាំរបស់ខ្លួន ដែលប្រទេសប្រេស៊ីលមាន ឈ្មោះ ឥទ្ធិពល និងទឹកមាត់ប្រៃ នៅលើឆាកអន្តរជាតិ ដូចពេលនេះ។ ស្ថានភាពនៃប្រទេស
ធំជាងគេមួយនេះនៃទ្វីបអាមេរិកឡាទីន ប្រៀបដូចយក្សមួយ ដែលក្រោយពីបានដេកលក់ យូរឆ្នាំ បើកភ្នែក ងើបឈរឡើង ហើយសម្លឹងមើលទៅឆ្ងាយ ពីព្រោះចង់មានអំណាចនៅ ក្នុងតំបន់ និងនៅក្នុងពិភពលោក។
ធំជាងគេមួយនេះនៃទ្វីបអាមេរិកឡាទីន ប្រៀបដូចយក្សមួយ ដែលក្រោយពីបានដេកលក់ យូរឆ្នាំ បើកភ្នែក ងើបឈរឡើង ហើយសម្លឹងមើលទៅឆ្ងាយ ពីព្រោះចង់មានអំណាចនៅ ក្នុងតំបន់ និងនៅក្នុងពិភពលោក។
អ្នកដែលបានដាស់យក្សប្រេស៊ីលឲ្យងើបពីដំណេក អ្នកដែលបានធ្វើឲ្យពលរដ្ឋប្រេស៊ីលទុកចិត្តខ្លួនឯង និងមានមោទនភាព គឺលោកប្រធានាធិបតី លុយឡា(Lula) អាយុ៦៤ឆ្នាំ និង ដែលអាណត្តិគ្រប់គ្រងប្រទេសនឹងត្រូវចប់ជាស្ថាពរ នៅចុងឆ្នាំ២០១០នេះ។
កាលពីឆ្នាំ២០០២ នៅពេលដែល លុយឡា បានឡើងមកកាន់តំណែងប្រធានាធិបតី ប្រេស៊ីលជាប្រជាជាតិមួយដែលត្រូវបានគេវាយតម្លៃថា អត់ផ្លូវ និងគ្មានអនាគត។
កាលពីឆ្នាំ២០០២ នៅពេលដែល លុយឡា បានឡើងមកកាន់តំណែងប្រធានាធិបតី ប្រេស៊ីលជាប្រជាជាតិមួយដែលត្រូវបានគេវាយតម្លៃថា អត់ផ្លូវ និងគ្មានអនាគត។
ប្រាំបីឆ្នាំក្រោយមក លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យប្រេស៊ីលដែលបានប្រសូតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៨៥ មានគ្រឹះមាំមួន សេដ្ឋកិច្ចនៃប្រទេសមានកំណើនខ្លាំងក្លា ប្រេស៊ីលក្លាយជាអ្នកនាំពាក្យនៃ បណ្តាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ជាសមាជិកនៃក្រុមប្រទេសG២០។ អ៊ីចឹងហើយបានជា ថ្មីៗ កន្លងទៅនេះ លោកប្រធានាធិបតីបារាំង សារកូស៊ី(Sarkozy) បានធ្លោយមាត់និយាយថា ពីពេលនេះតទៅ គេនឹងមិនអាចដោះស្រាយបានទេ បញ្ហាធំៗនៅក្នុងលោក បើសិនជាគ្មាន ប្រទេសប្រេស៊ីល។
គួរនិយាយថា តាំងពីដំបូងមក លុយឡាដែលជាអតីតប្រមុខសហជីព មេដឹកនាំកូដកម្មធំៗ សម័យទសវត្សរ៍ទី៧០ និងដែលជាអ្នកបង្កើតគណបក្សពលករ មានមហិច្ឆតាធំណាស់ សម្រាប់ប្រេស៊ីល។ គោលដៅរបស់លោក គឺកំចាត់ភាពអត់ឃ្លាន ធ្វើឲ្យអ្នកក្រក្លាយជាអ្នក វណ្ណៈមធ្យម និងធ្វើឲ្យអ្នកមិនចេះអក្សរក្លាយជាអ្នកចេះដឹង។ នៅឆ្នាំ២០០៤ តាមរយៈកម្មវិធី ដែលមានឈ្មោះថា “ ឈប់ឃ្លាន” រដ្ឋាភិបាលផ្តើមផ្តល់ប្រាក់ឧបត្ថម្ភពី១០ទៅ១០០ដុល្លារ ក្នុងមួយខែ ឲ្យដល់១លាន២សែនគ្រួសារដែលក្រីក្រជាងគេ។ ជាថ្នូរវិញ ម្តាយឪពុកត្រូវ បញ្ជូនកូនទៅសាលារៀន។ ទន្ទឹមជាមួយគ្នានេះ កសិករក្រីក្រទទួលបានឥណទានពីរដ្ឋមានទឹកស្អាតនិងភ្លើង អគ្គិសនីប្រើបា្រស់។
ដើម្បីដំឡើងអំណាចទិញរបស់ប្រជាជន ក្នុងគោលដៅដំឡើងការទិញដូរគ្រឿងឧបភោគ
បរិភាគនៅលើទីផ្សារផ្ទៃក្នុង រៀងរាល់ឆ្នាំ រដ្ឋាភិបាលសម្រេចដំឡើងប្រាក់ខែអប្បបរមាដែល
កើនរហូតដល់ទៅ៥៤% ក្នុងចន្លោះឆ្នាំ២០០៣ និង២០១០។ ជាលទ្ធផល ក្នុងរយៈពេលតែ ៨ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ប្រជាជនប្រេស៊ីលរហូតដល់ទៅ២៤លាននាក់បានចេញរួចផុតពីភាពក្រីក្រ ហើយទន្ទឹមជាមួយគ្នានេះ ៣១លាននាក់បានក្លាយជាអ្នកវណ្ណៈមធ្យម។
មិនតែប៉ុណ្ណោះ ក្រោមការគ្រប់គ្រងរដ្ឋរបស់លុយឡា ប្រទេសប្រេស៊ីលបង្កើតបាន ក្នុងមួយ ឆ្នាំៗ ការងារចំនួន១លាន៤សែនកន្លែង ជាមធ្យមភាគ។
បរិភាគនៅលើទីផ្សារផ្ទៃក្នុង រៀងរាល់ឆ្នាំ រដ្ឋាភិបាលសម្រេចដំឡើងប្រាក់ខែអប្បបរមាដែល
កើនរហូតដល់ទៅ៥៤% ក្នុងចន្លោះឆ្នាំ២០០៣ និង២០១០។ ជាលទ្ធផល ក្នុងរយៈពេលតែ ៨ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ប្រជាជនប្រេស៊ីលរហូតដល់ទៅ២៤លាននាក់បានចេញរួចផុតពីភាពក្រីក្រ ហើយទន្ទឹមជាមួយគ្នានេះ ៣១លាននាក់បានក្លាយជាអ្នកវណ្ណៈមធ្យម។
មិនតែប៉ុណ្ណោះ ក្រោមការគ្រប់គ្រងរដ្ឋរបស់លុយឡា ប្រទេសប្រេស៊ីលបង្កើតបាន ក្នុងមួយ ឆ្នាំៗ ការងារចំនួន១លាន៤សែនកន្លែង ជាមធ្យមភាគ។
នៅក្នុងអាណត្តិទីពីរវិញ លុយឡាបានឲ្យអាទិភាពទៅលើការពង្រឹងកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ដោយបានចំណាយប្រាក់ប្រមាណជាង២៧ម៉ឺនលានដុល្លារ សម្រាប់សាងសង់ កំពង់ផែ ផ្លូវនិងស្ពាន។
ដោយសារតែការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចលឿនរហ័សនៃប្រទេស ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ លុយឡា មានលទ្ធភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការពង្រឹងតួនាទីរបស់ប្រេស៊ីល នៅលើឆាកតំបន់ និងនៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ អ៊ីចឹងហើយ បានជាប្រេស៊ីលក្រោមអាណត្តិគ្រប់គ្រងរដ្ឋរបស់លុយឡា បាននិងកំពុងបន្តទាមទារអសនៈអចិន្ត្រៃយ៍មួយនៅក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ អង្គការ សហប្រជាជាតិ បានបើកស្ថានទូត៣៦បន្ថែមទៀតនៅក្នុងលោក បានដឹកនាំប្រកបដោយ ជោគជ័យបេសកកម្មរក្សាស្ថិរភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ នៅប្រទេសហៃទី(Haïti)។
នៅក្នុងន័យដូចគ្នានេះដែរ លុយឡាបានពង្រឹងវត្តមានរបស់ប្រេស៊ីលនៅក្នុងទ្វីបអាហ្វ្រិក ជាទីដែលលោកបានទៅបំពេញទស្សនកិច្ចជាងដប់ដងរួចមកហើយ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ប្រេស៊ីលរបស់លុយឡា បានបង្កើនប្រាក់ចំណាយនៅលើវិស័យយោធា ដើម្បីការពារ ប្រទេស ការពារឆ្នេរសមុទ្រប្រវែង៨ពាន់៥រយគីឡូម៉ែត្រ ការពារផ្ទៃព្រំដែនទឹកទាំង ៤លាន៥សែនគីឡូម៉ែត្រក្រឡា និងអណ្តូងប្រេងកាតបាតសមុទ្រដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ហួសការស្មាន ដែលទើបតែត្រូវបានរកឃើញថ្មីៗកន្លងទៅនេះ។
ការលេចត្រដែតឡើងយ៉ាងលឿនរហស័របស់ប្រេស៊ីល កំពុងធ្វើឲ្យបណ្តាប្រទេសជិតខាង ព្រួយបារម្ភនិងផ្តើមអនុវត្តនូវអ្វីដែលគេហៅថា នយោបាយសេដ្ឋកិច្ចជាតិនិយម។ ជាក់ស្តែង នៅឆ្នាំ២០០៩ រដ្ឋាភិបាលអេក្វាទ័រ(Equateur) បានបណ្តេញក្រុមហ៊ុនសំណង់ប្រេស៊ីល Odebrecht ចេញពីប្រទេសខ្លួន។ ដូចគ្នាអ៊ីចឹងដែរ អាជ្ញាធរអារហ្សង់ទីន (Argentine) បាន លើករនាំងគយ ខ្ទប់កុំឲ្យទំនិញប្រេស៊ីលហូរចូលមកក្នុងប្រទេសគេច្រើនពេក។ នៅខែ តុលាខាងមុខនេះ ប្រេស៊ីលនឹងរៀបចំបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតី មុននឹងបិទទំព័របញ្ចប់ សករាជលុយឡា។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ការងាររបស់ប្រធានាធិបតីថ្មីនៃប្រទេសប្រេស៊ីល នឹងមិនយ៉ាប់យ៉ឺនពេកទេ ពីព្រោះម្យ៉ាង មហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចទីមួយនេះនៃទ្វីបអាមេរិកឡាទីន បានចេញរួចផុត ពីវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចសកលហើយ។ ពីព្រោះម្យ៉ាងទៀត ជាលើកទីមួយបង្អស់នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ខ្លួន ប្រេស៊ីលមាន កំណើនសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់ អតិផរណាទាប និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមាំមួន៕
ពាក្យគន្លឹះ : ប្រេស៊ីល
បានចុះផ្សាយក្នុង សេដកិច្ចអន្តរជាតិ | កែប្រែ
ចំនួនមហាសេដ្ឋីកើនឡើងច្រើននៅចិន រុស្សី ប្រេស៊ីល និងឥណ្ឌា
Posted by vannarachin
ប្រភព៖ RFI
ទស្សនាវដ្តីអាមេរិកាំងForbes ទើបតែបានចេញផ្សាយបញ្ជីឈ្មោះមហាសេដ្ឋីដែលមានលុយលើសពីមួយពាន់ លានដុល្លារឡើងទៅ។ ដូចជារៀងរាល់ឆ្នាំ ទស្សនាវដ្តីនេះ បានលាតត្រដាងជាអាទិ៍ ឈ្មោះរបស់អ្នកមានជាងគេបង្អស់ទាំង១០នាក់នៅក្នុងពិភពលោក។ ជាប់លេខ១ គឺCarlos Slim ជនជាតិម៉ិចស៊ិកដដែល និងជាប់លេខ២ គឺជនជាតិអាមេរិកាំងBill Gates។ យោងទៅតាមទស្សនាវដ្តីForbes នៅឆ្នាំ២០១០កន្លងទៅនេះ មហាសេដ្ឋីដែលមានលុយលើសពីមួយពាន់លានដុល្លារ កើនចំនួនច្រើនជាងគេ នៅក្នុងប្រទេសមហាយក្សថ្មីថ្មោងទាំងបួនដែលគេហៅកាត់ថាBRIC ក្នុងនោះមានចិន រុស្ស៊ី ប្រេស៊ីលនិងឥណ្ឌា។
តាម ទស្សនាវដ្តីForbes ក្នុងអំឡុងពេលមួយឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ចំនួនអ្នកមានលុយលើសពីមួយពាន់លានដុល្លារ បានកើនទ្វេដងនៅប្រទេសចិន និងបានកើនឡើង២ភាគ៣នៅរុស្ស៊ី និងនៅប្រេស៊ីល។ សរុបទាំងអស់ សព្វថ្ងៃនេះ អ្នកមានកប់ក្តោងបែបនេះមានចំនួន១១៥នាក់នៅប្រទេសចិន ១០១នាក់នៅរុស្ស៊ីនិង៣០នាក់នៅប្រេស៊ីល។ រីឯនៅប្រទេសឥណ្ឌាវិញ មហាសេដ្ឋីដែលមានលុយលើសពីមួយពាន់លានដុល្លារមានចំនួនទាំងអស់ ៥៥នាក់។
ការកើនឡើងរហ័សនៃចំនួនមហាសេដ្ឋីនៅក្នុងប្រទេសទាំងបួននេះដែលគេ ហៅកាត់ថាBRIC(B ដូចBrésil RដូចRussie Iដូចឥណ្ឌា និងCដូចChine) ស្តែងឲ្យឃើញកាន់តែច្បាស់នូវកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្លៀវក្លានៃមហាយក្ស ថ្មីថ្មោងទាំងនេះ។
យោងទៅតាមទស្សនាវដ្តីForbes ជាទូទៅ ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់សេដ្ឋីចិនកើនឡើងលឿនដោយសារតែអចលនទ្រព្យឡើង ថ្លៃ។ ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់សេដ្ឋីរុស្ស៊ីបានមកជាពិសេសពីប្រេងកាតនិងដែក ថែបឡើងថ្លៃ។ រីឯសេដ្ឋីនៅប្រេស៊ីលវិញរឹងរឹតតែមានខ្លាំង ដោយសារតែរូបិយវត្ថុនៃប្រទេសនេះឡើងថ្លៃខ្លាំងនារយៈពេលចុងក្រោយ នេះ។
អ្វីដែលគួរកត់សម្គាល់ គឺថា ពីអំណីះតទៅ មានប្រទេសចំនួនបីនៅក្នុងលោកដែលមានអ្នកមានកប់ក្តោងបែបនេះលើស ពី១០០នាក់ នោះគឺសហរដ្ឋអាមេរិកដែលមាន៤១៣នាក់ចិន១១៥នាក់ និងរុស្ស៊ី១០១នាក់៕
បានចុះផ្សាយក្នុង សេដកិច្ចអន្តរជាតិ | កែប្រែ
ប្រេស៊ីលក្លាយជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកទី ៦ នាំមុខអង់គ្លេស
Posted by vannarachin
ប្រភព ៖ RFI
ដោយ ឈាង បុប្ផា
ប្រេស៊ីលត្រូវបានគេចាត់ចូលជាប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ច ពិភពលោកទី៦ សម្រាប់ឆ្នាំ ២០១១ គឺជំនួសប្រទេសអង់គ្លេស ដែលត្រូវធ្លាក់មកត្រឹមចំណាត់ថ្នាក់លេខ៧វិញ។ ចំណាត់ថ្នាក់នេះធ្វើឡើងដោយមជ្ឈមណ្ឌលដើម្បី ស្រាវជ្រាវ សេដ្ឋកិច្ច និងពាណិជ្ជកម្ម ដែលមានទីតាំង ក្នុងទីក្រុងឡុងដ៍ ប្រទេសអង់គ្លេស និងបានចុះផ្សាយដោយវិទ្យុអង់គ្លេស BBC កាលពីថ្ងៃចន្ទ ទី ២៦ ធ្នូ ២០១១។
មជ្ឈមណ្ឌលដើម្បីស្រាវជ្រាវសេដ្ឋកិច្ច និងពាណិជ្ជកម្ម ហៅកាត់ថា CEBR បានធ្វើការវាយតម្លៃស្រដៀងគ្នាទៅនឹងការព្យាករណ៍ទុកមុនរបស់មូលនិធិ រូបិយវត្ថុអន្តរជាតិFMI កាលពីដើមឆ្នាំនេះ ដែលថា ប្រេស៊ីលនឹងឡើងចំណាត់ថ្នាក់របស់ខ្លួន គឺវ៉ាដាច់អង់គ្លេស ក្នុងចំណោមប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកឆ្នាំ ២០១១។
នៅឆ្នាំ ២០១១នេះ ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបរបស់ប្រេស៊ីលបានកើនដល់ ២៤៤ម៉ឺន លានដុល្លារ ចំណែកអង់គ្លេសមានត្រឹមតែ២៤១ម៉ឺនលានដុល្លារតែប៉ុណ្ណោះ។ កំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រេស៊ីលមានយ៉ាងតិច ត្រឹម ៣ភាគរយ ចំណែកអង់គ្លេស ជួបបញ្ហាប្រាក់បំណុលច្រើន និងមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចមិនដល់មួយភាគរយផង គឺ ប្រមាណ ០,៩ភាគរយនៅឆ្នាំ ២០១១នេះ។
ចំនួនប្រជាជនវិញ ប្រេស៊ីលមានដល់ទៅ ២០០លាននាក់ គឺច្រើនជាងប្រជាជនអង់គ្លេស៤ដង។ គឺកត្តាទាំងអស់នេះ ធ្វើឲ្យប្រេស៊ីលឡើងចំណាត់ថ្នាក់ ពីលេខ៨ មកលេខ៦។
ប្រេស៊ីលដែលមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់ គឺដល់ ទៅ ៧,៥ភាគរយ នៅឆ្នាំ ២០១០ គឺតួលេខឯតទគ្គកម្មក្នុងប្រវត្តិសេដ្ឋកិច្ចប្រេស៊ីល និងបានធ្វើឲ្យប្រេស៊ីល ដែលនាំមុខគេ នៅអាមេរិកខាងត្បូងរួចទៅហើយនោះ។ សេដ្ឋកិច្ចប្រេស៊ីលពឹងផ្អែកទៅលើការនាំចេញវត្ថុធាតុដើម កសិកម្ម ឧស្សាហកម្ម និងសេវាកម្ម។ ការនាំចេញរបស់ប្រេស៊ីលមានច្រើនជាងការនាំចូល។ ការនាំចេញមានតម្លៃ ២០០ពាន់លានដុល្លារ ច្រើនជាងការនាំចូលដែលមានតម្លៃ ជាង ១៨០ពាន់លានដុល្លារ។ ប្រេស៊ីលនាំចេញច្រើនជាងគេ គឺវត្ថុធាតុដើម ដូចជាង ប្រេងកាត រ៉ែដែក ច្រើនជាងការនាំចូល។
|
សេដ្ឋកិច្ច របស់ប្រេស៊ីលចាប់ផ្តើមកម្រើក រីកលូតលាស់ខ្លាំង ក្នុងរយៈពេល ៨ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ដោយមកពីមានកំណែទម្រង់នយោបាយដឹកនាំធ្វើដោយអតីតប្រធានាធិបតីប្រេស៊ីល លោកលុយឡា។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកលុយឡា នយោបាយសេដ្ឋកិច្ចនាំចេញ និងការកាត់បន្ថយប្រាក់បំណុលបានធ្វើឲ្យសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រេស៊ីល រឹងមាំ។
ការមានដៃគូពាណិជ្ជកម្មច្រើនធ្វើឲ្យប្រេស៊ីលជៀសផុតពីការប៉ះពាល់ដោយ ផ្ទាល់ពីវិបត្តិប្រាក់បំណុលអឺរ៉ុប និងវិបត្តិអាមេរិក។ ប្រេស៊ីល មានដៃគូពាណិជ្ជកម្មជាមួយគ្រប់ប្រទេស ដូចជាចិន អាមេរិក និងអាហ្សង់ទីន។ បើចំនួនបញ្ជាទិញ របស់អាមេរិក ធ្លាក់ចុះ ប្រេស៊ីលនៅសល់ទីផ្សារអាហ្រិ្វក ចិន ឬប្រទេសនៅអាស៊ីផ្សេងទៀត ដែលនៅត្រូវការទិញវត្ថុធាតុដើមពីប្រេស៊ីល ដើម្បីពង្រីកឧស្សាហកម្មរបស់ពួកគេ។
មួយវិញទៀត តម្លៃវិនិយោគ នៅប្រេស៊ីលបានកើនគួរឲ្យកត់សំគាល់ គឺក្នុងរយៈពេលតែមួយឆ្នាំ តម្លៃវិនិយោគរបស់បរទេស នៅក្នុងប្រទេសប្រេស៊ីលកើន ពី៤៨ពាន់លានដុល្លារ នៅឆ្នាំ ២០១០ ទៅដល់ ៦០ពាន់លាន នៅឆ្នាំ ២០១១។
នៅឆ្នាំ២០១០នេះ ប្រេស៊ីលរបស់លុយឡាបង្កើតបានការងារចំនួន២លានកន្លែង។ នយោបាយបង្កើតការងារធ្វើ និងការដំឡើងប្រាក់ខែអប្បបរមា បានសង្រ្គោះប្រជាជនប្រេស៊ីលជាង ២៤លាននាក់ឲ្យរួចផុតពីភាពក្រីក្រ និងជួយមនុស្ស៣៤លាននាក់ផ្សេងទៀត ឲ្យមានកម្រិតជីវភាពមធ្យម។
ប្រាក់ខែជាមធ្យមរបស់ប្រជាជនប្រេស៊ីល មានប្រមាណ ជាង៩ពាន់ដុល្លារ ក្នុងមួយឆ្នាំ។ អំណាចទិញរបស់ប្រជាជនប្រេស៊ីលបានកើនជាលំដាប់។ ការជំរុញឲ្យមានការផលិត ក្នុងស្រុក និងការប្រើប្រាស់របស់ប្រជាជនទៅលើផលិតផលក្នុងស្រុក ធ្វើឲ្យប្រេស៊ីលមិនសូវពឹងផ្អែកទៅលើជំហររបស់សេដ្ឋកិច្ចប្រទេស ក្រៅច្រើន។
វិទ្យាស្ថានអង់គ្លេសបានបង្ហាញចំណាត់ថ្នាក់ប្រទេសមហាអំណាច សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកទាំង១០ប្រចាំឆ្នាំ នេះ និងបានព្យាករទុកសម្រាប់ឆ្នាំ ២០២០។
|
អាស៊ីដណ្តើមតំណែងរបស់អឺរ៉ុប
នៅក្នុងការវាយតម្លៃរបស់វិទ្យាសា្ថន អាមេរិកនៅតែរក្សាចំណាត់ថ្នាក់មហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ទីមួយរបស់ខ្លួន បន្ទាប់មក គឺចិន ទី២ ជប៉ុនទី៣ អាល្លឺម៉ង់ទី៤ បារាំងទី ៥ ប្រេស៊ីលទទួលចំណាត់ថ្នាក់ទី ៦ ជំនួសអង់គ្លេស ដែលធ្លាក់មកនៅទី ៧។ បន្ទាប់មកគឺអ៊ីតាលី លេខ ៨។ លេខ៩ គឺរុស្ស៊ី ចំណែកឥណ្ឌាដែលស្ថិតនៅលេខ១១ឆ្នាំ ២០១០ បានចូលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ១០។ រុស្ស៊ី និងឥណ្ឌាដែលជាប្រទេសរីកលូតលាស់ថ្មី ឡើងចំណាត់ថ្នាក់ បន្ទាប់ ពីកាណាដាត្រូវខ្ទាតចេញពីតារាងរបស់ប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ច ពិភពលោកទាំង ១០។
នៅក្នុងការវាយតម្លៃរបស់វិទ្យាសា្ថន អាមេរិកនៅតែរក្សាចំណាត់ថ្នាក់មហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ទីមួយរបស់ខ្លួន បន្ទាប់មក គឺចិន ទី២ ជប៉ុនទី៣ អាល្លឺម៉ង់ទី៤ បារាំងទី ៥ ប្រេស៊ីលទទួលចំណាត់ថ្នាក់ទី ៦ ជំនួសអង់គ្លេស ដែលធ្លាក់មកនៅទី ៧។ បន្ទាប់មកគឺអ៊ីតាលី លេខ ៨។ លេខ៩ គឺរុស្ស៊ី ចំណែកឥណ្ឌាដែលស្ថិតនៅលេខ១១ឆ្នាំ ២០១០ បានចូលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ១០។ រុស្ស៊ី និងឥណ្ឌាដែលជាប្រទេសរីកលូតលាស់ថ្មី ឡើងចំណាត់ថ្នាក់ បន្ទាប់ ពីកាណាដាត្រូវខ្ទាតចេញពីតារាងរបស់ប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ច ពិភពលោកទាំង ១០។
ក្នុងតារាង របស់វិទ្យាស្ថានអង់គ្លេស គឺនៅឆ្នាំ ២០២០ ខាងមុខ ក្រុមប្រទេសនៅអាស៊ី និងប្រទេសរីកលូតលាស់ថ្មី នឹងវ៉ាដាច់ប្រទេសនៅអឺរ៉ុប។ បារាំង អាល្លឺម៉ង់ អង់គ្លេស និងអ៊ីតាលី នឹងធ្លាក់ចំណាត់ថ្នាក់ មកស្ថិតនៅក្រោយរុស្ស៊ី ឥណ្ឌា និងប្រេស៊ីលទៅទៀត។ នៅឆ្នាំ ២០២០ អាមេរិក ចិន និងជប៉ុន នៅរក្សាតំណែងមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក លេខ១ លេខ២ និងលេខ៣របស់ខ្លួនដដែល ប៉ុន្តែ ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ៤ នឹងបានទៅរុស្ស៊ី បន្ទាប់មកគឺឥណ្ឌាដែលនឹងផ្លោះរំលងប្រេស៊ីល ទៅនៅលេខ ៥ ចំណែកប្រេស៊ីលនឹងនៅស្ថិតក្នុងចំណាត់ថ្នាក់លេខ ៦ដដែល។ អាល្លឺម៉ង់ជាប់លេខ ៧ អង់គ្លេស ជាប់លេខ៨ ដោយនាំមុខបារាំងដែលជាប់លេខ ៩ ចំណែកប្រទេសលេខ១០ គឺអ៊ីតាលី។
បើតាមប្រធានរបស់វិទ្យាស្ថាន អង់គ្លេស CEBR ការដាក់ចំណាត់ថ្នាក់ទៅតាមសក្តានុពលសេដ្ឋកិច្ច បានបង្ហាញថា ប្រទេសនៅអាស៊ីកំពុងបោះជំហាននាំមុខ សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក គឺវ៉ាប្រទេសលោកខាងលិច។ ចំណាត់ថ្នាក់នេះក៏បង្ហាញដែរថា ប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចរុងរឿង រឹងមាំ ដើរទៅមុខ មិនងាយរងនឹងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច ពិភពលោក ភាគច្រើន គឺជាប្រទេសដែលមានសមត្ថភាពផលិត និងនាំចេញផលិតប្រើប្រាស់ចាំបាច់ ដូចជាអាហារ និងថាមពល៕
បានចុះផ្សាយក្នុង សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា | កែប្រែ
លទ្ធផលនៃការបកស្រាយសាលក្រមឡាអេអាចចេញនៅចុងឆ្នាំ២០១២
Posted by vannarachin
ប្រភព ៖ RFI
ដោយ លាង ដឺលុច
ការទាមទាររបស់ថៃធ្វើជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ ផ្ទៃដីជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារ បានតម្រូវអោយ កម្ពុជាដាក់បណ្តឹងទៅតុលាការឡាអេ ដើម្បីស្នើអោយ តុលាការនេះ បកស្រាយសាលក្រមរបស់ខ្លួនឆ្នាំ១៩៦២។ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់កម្ពុជាជំនាញព្រំដែន បានថ្លែងអោយ ដឹងថា យោងតាមនីតិវិធីរបស់តុលាការនេះ សេចក្តីសម្រេចលើបណ្តឹងរបស់កម្ពុជាមួយនេះនឹងអាច ចេញនៅចុងឆ្នាំ២០១២ ឯណោះ។
កាលពីចុងខែមេសាឆ្នាំ២០១១នេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាតាមរយៈរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសរបស់ខ្លួនបាន ដាក់ពាក្យបណ្តឹងមួយស្នើសុំអោយតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិបកស្រាយ សាលក្រមឆ្នាំ១៩៦២ដែលបញ្ជាក់ពីភាពជាម្ចាស់របស់កម្ពុជាទៅលើ ប្រាសាទព្រះវិហារ។ ជាបណ្តឹងដែលប្រឆាំងការទាមទាររបស់ថៃដែលថាផ្ទៃដីជុំវិញប្រាសាទ បុរាណនោះគឺជារបស់ខ្លួន។
លោក វ៉ា គីមហុងទេសរដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកកិច្ចការព្រំដែននិងជាប្រធាន គណៈកម្មការចម្រុះខណ្ឌសីមាព្រំដែនគោករបស់កម្ពុជាបានពន្យល់ថា នីតិវិធីរបស់តុលាការអន្តរជាតិឡាអេនឹងរុញអោយសេចក្តីសម្រេចលើ បណ្តឹងបកស្រាយសាលក្រមនេះទៅដល់ចុងឆ្នាំ២០១២ឯណោះ។
ពីព្រោះភាគីទាំងពីរកម្ពុជានិងថៃត្រូវឆ្លើយឆ្លងនិងបង្ហាញអំណះអំណាង ទៅវិញទៅមក។ លោក វ៉ា គីមហុង បន្តថាតាំងពីថ្ងៃដាក់បណ្តឹងរបស់កម្ពុជានៅចុងខែមេសានោះ មក តុលាការបានបញ្ជាអោយប្រទេសថៃដាក់របាយការណ៍នៅចុងខែវិច្ឆិកាកន្លង ទៅនេះ។ហើយថាកម្ពុជាវិញមានពេលពីខែវិច្ឆិការហូតដល់ខែមីនាឆ្នាំ ២០១២ ដើម្បីដាក់របាយការណ៍ឆ្លើយតបរបាយការណ៍របស់ថៃវិញមុនប្រទេស ថៃធ្វើរបាយការណ៍មួយទៀតការពារអំណះអំណាងខ្លួនដែរ។
ប៉ុន្តែថា ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្នុងចន្លោះពេលនេះប្រសិនបើភាគីទាំងពីរអាចកែសម្រួលកងទ័ពចេញពី តំបន់ដែលត្រូវគ្មានកងទ័ពបណ្តោះអាសន្ននោះ វាគឺជាការវិវឌ្ឍន៍មួយល្អហើយ។ លោកវ៉ា គីមហុងដែលជាប្រធានគណៈកម្មការចម្រុះខណ្ឌសីមាព្រំដែនគោកនោះបាន ថ្លែងប្រាប់វិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិថា លោកគ្មានសង្ឃឹមថាកិច្ចប្រជុំគណៈកម្មការរបស់លោកអាចប្រព្រឹត្តទៅ បានក្នុងពេលខាងមុខឡើយ។
គួរបញ្ជាក់ថា គណៈកម្មការចម្រុះខណ្ឌសីមាព្រំដែនគោកគឺជាយន្តការ សំខាន់មួយទៀតដែលដោះស្រាយវិបត្តិព្រំដែនកម្ពុជាថៃ។ គណៈកម្មការនេះ មានតួនាទីវាស់វែងស្វែងរកបង្គោលព្រំដែនចាស់សម័យ បារាំងនិងបោះបង្គោលព្រំដែនថ្មីបន្ថែម៕
បានចុះផ្សាយក្នុង ព័ត៌មានទាក់ទងវិស័យច្បាប់ | កែប្រែ
សុន្ទរកថា ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ អាន ក្នុងពិធី “ប្រកាសការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណី”
Posted by vannarachin
ប្រភព៖ អង្គភាពព័ត៌មាន និង ប្រតិកម្មរហ័សនៃទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី
សុន្ទរកថា ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ អាន ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី តំណាងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់សម្តេច អគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ថ្លែងក្នុងពិធី “ប្រកាសការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណី”
ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា
ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ
ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី
សុន្ទរកថា ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ អាន ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី
រដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី តំណាងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់សម្តេច
អគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា
ថ្លែងក្នុងពិធី “ប្រកាសការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណី” រាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី២១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១១
- ឯកឧត្តម អង្គ វង្ស វឌ្ឍានា រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងយុត្តិធម៌
- ឯកឧត្តម Masafumi KUROKI ឯកអគ្គរាជទូតជប៉ុនប្រចាំកម្ពុជា
- ឯកឧត្តម លោកជំទាវ ឯកអគ្គរាជទូត ឯកអគ្គរដ្ឋទូត តំណាងអង្គទូតនានា
- ឯកឧត្តម លោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រី ភ្ញៀវកិត្តិយសជាតិ និងអន្តរជាតិ ជាទីមេត្រី!
ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំមានសេចក្តីសោមនស្សរីករាយចូលរួមជាមួយឯកឧត្តម លោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រី ភ្ញៀវកិត្តិយសជាតិ និងអន្តរជាតិទាំងអស់ក្នុងពិធី “ប្រកាសការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណី” ដែលបានប្រកាសឲ្យប្រើចាប់តាំងពីថ្ងៃទី៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៧ កន្លងមក។ ខ្ញុំសូមចាត់ទុកថា នេះគឺជាថ្ងៃប្រវត្តិសាស្រ្តគតិយុត្តិ និងជាព្រឹត្តិការណ៍ជាតិដ៏សំខាន់មួយ ក្នុងដំណើរការកសាងក្របខណ្ឌច្បាប់ជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងនូវឆន្ទៈរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការកសាង និងពង្រឹងនីតិរដ្ឋ ក្រោមការដឹកនាំប្រកបដោយគតិបណ្ឌិតរបស់សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
ក្នុងនាមរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងក្នុងនាមខ្លួនខ្ញុំផ្ទាល់ ខ្ញុំសូមកោតសរសើរ និងវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំ និងមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ក៏ដូចជាស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធនានា ដែលបានសហការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយទីភ្នាក់ងារសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិនៃប្រទេសជប៉ុន (JICA) ក្នុងការរៀបចំតាក់តែងសេចក្តីព្រាងក្រមរដ្ឋប្បវេណី និងក្រមនីតិវិធីរដ្ឋប្បវេណី ដែលជា ក្រមជាមូលដ្ឋានក្នុងការបម្រើដល់សុខដុមនីយកម្មនៃការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប និងបម្រើដល់វិស័យយុត្តិធម៌សង្គម។
ក្រោយថ្ងៃរំដោះ៧ មករា ឆ្នាំ១៩៧៩ យើងត្រូវកសាងប្រទេសពីបាតដៃទទេ បន្ទាប់ពីទទួលរងការបំផ្លិចបំផ្លាញយ៉ាងខ្ទេចខ្ទាំក្នុងរបបប៉ុល ពត ។ អ្វីៗទាំងអស់ត្រូវរៀបចំកសាងឡើងវិញ ក្នុងនោះក្របខ័ណ្ឌ គតិយុត្តសម្រាប់បម្រើសង្គមទាំងមូលគឺជាកិច្ចការដ៏ចំបងមួយ ។ តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៩មក បទប្បញ្ញត្តិដែលពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងរដ្ឋប្បវេណី ត្រូវបានចងក្រងនៅក្នុងច្បាប់ផ្សេងៗដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ដូចជាក្រឹត្យច្បាប់លេខ៣៨ស្តីពីកិច្ចសន្យា និងការទទួលខុសត្រូវក្រៅកិច្ចសន្យា ដែលត្រូវបានប្រកាសឲ្យប្រើឆ្នាំ១៩៨៨ ច្បាប់ស្តីពីអាពាហ៍ពិពាហ៍ និងគ្រួសារ ដែលត្រូវបានប្រកាសឲ្យប្រើនៅឆ្នាំ១៩៨៩ និងច្បាប់ភូមិបាល ដែលត្រូវបានប្រកាសឲ្យប្រើនៅឆ្នាំ២០០១ជាដើម។ ហេតុដូច្នេះ ការចងក្រងនូវ ក្រមរដ្ឋប្បវេណី នេះឡើង គឺជាលើកទីមួយហើយចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៩មក ដែលបទប្បញ្ញត្តិទាក់ទងនឹងរឿងរដ្ឋប្បវេណីត្រូវបានប្រមូលផ្តុំឲ្យមកនៅក្នុងក្រមតែមួយ ដែលធ្វើឲ្យមានភាពងាយស្រួលក្នុងការស្វែងយល់ និងប្រើប្រាស់ទៅតាមជំនាញផ្សេងៗ។
ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៩៨មក ដោយមានជំនួយបច្ចេកទេសពីរដ្ឋាភិបាលជប៉ុន សម្រាប់ការជួយរៀបចំក្រមរដ្ឋប្បវេណីនិងក្រមនីតិវិធីរដ្ឋប្បវេណីនិងជំនួយបច្ចេកទេសពីរដ្ឋាភិបាលបារាំង សម្រាប់ការជួយរៀបចំ ក្រមព្រហ្មទណ្ឌ និងក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌក្រសួងយុត្តិធម៌សម្រេចបានលទ្ធផលជាវិជ្ជមានលើការងាររៀបចំក្រមទាំងនោះ។ មកដល់ពេលនេះ ក្រមមូលដ្ឋានចំនួន០៣ ក្នុងចំណោមក្រមមូលដ្ឋានទាំង០៤ ដែលជាសរសរស្តម្ភនៃនីតិរដ្ឋត្រូវបានអនុម័ត ប្រកាសឱ្យប្រើ និងដាក់ឲ្យអនុវត្តរួចហើយ ពោលគឺ៖ក្រមនីតិវិធីរដ្ឋប្បវេណី ប្រកាសឱ្យប្រើនៅថ្ងៃទី៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៦ និងដាក់ឱ្យអនុវត្តនៅថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៧ក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ ប្រកាសឱ្យប្រើនៅថ្ងៃទី១០ ខែសីហា ឆ្នាំ២០០៧ ក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ប្រកាសឱ្យប្រើនៅថ្ងៃទី៣០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៩ និងដាក់ឱ្យអនុវត្តនៅថ្ងៃទី២១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១០។ ដោយឡែក ក្រមរដ្ឋប្បវេណី ដែលប្រកាសឱ្យប្រើនៅថ្ងៃទី៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៧ គឺត្រូវដាក់ឱ្យអនុវត្តចាប់ពីថ្ងៃទី២១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១១ នេះតទៅ ។ ក្រៅពីការរៀបចំជាក្រមក្នុងវិស័យរដ្ឋប្បវេណី និងវិស័យព្រហ្មទណ្ឌនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលក៏មានបំណងរៀបចំក្រម ក្នុងវិស័យរដ្ឋបាល និងពាណិជ្ជកម្មផងដែរ ដើម្បីចូលរួមពង្រឹងអភិបាលកិច្ចល្អ ព្រមទាំងធានា និងជំរុញប្រតិបត្តិការ ពាណិជ្ជកម្ម និងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។ ការរៀបចំបានជោគជ័យ និងដោយប្រុងប្រយ័ត្ននៃក្រមទាំងនេះគឺជាស្នាដៃដ៏ធំក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលសម្រេចបាន និងជាមោទនភាពរបស់ប្រទេស និងប្រជាជនកម្ពុជាទាំងមូលផងដែរ ដោយហេតុថាប្រទេសមួយចំនួនមិនទាន់មានលទ្ធភាពរៀបចំបានជាក្រមដូចនេះទេ។ ការចងក្រងជាក្រមបែបនេះ គឺជាការបង្ហាញឱ្យឃើញនូវឯកភាពនៃច្បាប់ ឯកភាពនៃការបកស្រាយច្បាប់ និងឯកភាពនៃការអនុវត្តច្បាប់ ដោយអនុវត្តនៅទូទាំងប្រទេស នូវច្បាប់តែមួយ ដែលជាកត្តាជំរុញឱ្យមានឯកភាពនៃស្មារតីប្រជាជាតិ សមភាព និងយុត្តិធម៌។
ឯកឧត្តម លោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រី!
ខ្ញុំសូមរំលឹកថា មានកត្តាពីរយ៉ាងដែលតម្រូវឱ្យមានការដ្ឋានដ៏ធំនៃការរៀបចំក្រមទាំងនេះឡើង ៖ ទី១ គឺ បរិបទប្រវត្តិសាស្ត្រ និង ទី២ គឺ ឆន្ទៈនយោបាយ។
តាមបរិបទប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា នីតិសរសេរ(Droit écrit) ជាផ្នែកមួយនៃប្រពៃណីច្បាប់កម្ពុជា។ ការរៀបចំជាក្រមបែបបារាំង គឺជាមរតកប្រវត្តិសាស្ត្រនៃសម័យអាណាព្យាបាលបារាំងនៅកម្ពុជា។ នៅទសវត្សរ៍ទី៥០ ប្រទេសកម្ពុជាបានសម្រេចនូវការងាររៀបចំជាក្រម ក្នុងវិស័យព្រហ្មទណ្ឌ វិស័យរដ្ឋប្បវេណី និងវិស័យពាណិជ្ជកម្ម។ ត្រង់ចំណុចនេះ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្ននេះ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាកំពុងបង្កើតវប្បធម៌ គតិយុត្តរបស់ខ្លួនផ្ទាល់ ដោយធ្វើការសម្របសម្រួលរវាងប្រពៃណីច្បាប់ជាតិ និងបច្ចេកទេសនៃប្រព័ន្ធផ្សេង ដែលអាចធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវប្រព័ន្ធច្បាប់កម្ពុជាទាំងមូល។
ចំណែកឯឆន្ទៈនយោបាយវិញ គឺកើតចេញជាបឋមពីការយល់ឃើញថា ភាពផ្សេងៗ និងពហុភាពនៃអត្ថបទគតិយុត្ត បានកាត់បន្ថយនូវការទទួលបានយុត្តិធម៌ និងប៉ះពាល់ដល់លក្ខណៈសមធម៌នៃដំណើការរឿងក្តី និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។ ការអនុវត្តច្បាប់ដោយចៅក្រម បានជួបការលំបាក និងមិនទាន់មានលក្ខណៈ ឯកភាពនៅឡើយ។ កង្វះភាពច្បាស់លាស់ និងកង្វះឯកភាពនៃនីតិ ធ្វើឱ្យប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ផុយស្រួយ និងធ្វើឱ្យធ្លាក់ចុះនូវទំនុកចិត្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋចំពោះស្ថាប័នតុលាការ និងស្ថាប័នរដ្ឋ។ ជាមួយគ្នានេះដែរ រាជរដ្ឋាភិបាល ក៏បានចាត់ទុកច្បាប់ជាឧបករណ៍នៃអភិបាលកិច្ចល្អ ការកសាងនីតិរដ្ឋ និងសិទ្ធិទទួលបានយុត្តិធម៌។
ឆ្លៀតក្នុងឱកាសនេះ ខ្ញុំសូមលើកឡើងត្រួសៗអំពីសារៈសំខាន់ និងមូលហេតុនៃការកសាងក្រមរដ្ឋប្បវេណីនេះ ។ កន្លងមក អត្ថបទគតិយុត្តដែលពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យរដ្ឋប្បវេណីមានលក្ខណៈរាយប៉ាយ និងខ្វះចន្លោះ ។ យើងចាំបាច់ត្រូវប្រមូលផ្តុំនូវអត្ថបទទាំងនេះ ដើម្បីធ្វើឱ្យមានសង្គតិភាព លក្ខណៈឯកភាព ស៊ីសង្វាក់ និងងាយស្រួលក្នុងការស្វែងយល់ ព្រមទាំងបំពេញបន្ថែមនូវអ្វីដែលជាកង្វះខាត ទើបបានជាមានការរៀបចំបង្កើតជាក្រមរដ្ឋប្បវេណីនេះឡើង។ ក្រមរដ្ឋប្បវេណី គឺជាកម្រងច្បាប់គោលមួយ ដែលមានតួនាទីសម្របសម្រួលចំណងទាក់ទងអំពីទ្រព្យសម្បត្តិដែលមានតំលៃប្រើប្រាស់ ផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងរូបវ័ន្តបុគ្គល ឬនីតិបុគ្គល ព្រមទាំងសម្របសម្រួលចំណងទាក់ទងរវាងប្រជាពលរដ្ឋនិងប្រជាពលរដ្ឋ រវាងរូបវ័ន្តបុគ្គលនិងនីតិបុគ្គល ឬ រវាងនីតិបុគ្គលនិងនីតិបុគ្គល ដែលរួមមានទំនាក់ទំនងអំពីកម្មសិទ្ធិ អំពីការដោះដូរ អំពីការធ្វើសំណង និងទំនាក់ទំនងអំពីគ្រួសារ និងមរតក។ ក្រមរដ្ឋប្បវេណី ក៏ជាច្បាប់មូលដ្ឋានមួយដែលអនុវត្តចំពោះប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប ដែលមានសេរីភាពក្នុងការធ្វើជាប្រធាននៃការដោះដូរទំនិញក្នុងសង្គមមួយ ដែលមានប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារ។ ចំពោះទំនាក់ទំនងគតិយុត្តដែលប្រជាជនធម្មតាមានការពាក់ព័ន្ធនោះ គឺមានទំនាក់ទំនងទ្រព្យសម្បត្តិ និងទំនាក់ទំនងគ្រួសារ ដែលក្នុងទំនាក់ទំនងទ្រព្យសម្បត្តិ មានការមានកម្មសិទ្ធិលើទ្រព្យសម្បត្តិ (សិទ្ធិប្រត្យ័ក្ស) និងការជួញដូរជាមួយប្រជាពលរដ្ឋដទៃទៀត (កិច្ចសន្យា)។ រីឯទំនាក់ទំនងគ្រួសារវិញ មានទំនាក់ទំនងឋានៈជាញាតិ ដូចជា អាពាហ៍ពិពាហ៍ ឬ ឪពុកម្តាយនិងកូន និងសន្តតិកម្ម។
ជាងនេះទៅទៀត បទប្បញ្ញត្តិមួយចំនួនធំនៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី គឺជាបទប្បញ្ញត្តិថ្មីដែលពុំធ្លាប់មាននៅឡើយនៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌគតិយុត្តរបស់ប្រទេសកម្ពុជានារយៈពេលកន្លងមក ជាអាទិ៍ បទប្បញ្ញត្តិស្តីពីសន្តតិកម្ម (Succession) ដែលចែងអំពីសន្តតិជន ដោយចាត់ទុកថា សហព័ន្ធ (Epoux) គឺជា សន្តតិជនជានិច្ច ព្រមទាំងបានកំណត់នូវភាគបម្រុង (Réserve héréditaire) សម្រាប់សន្តតិជនប្រភេទខ្លះ រួមមាន បច្ឆាញាតិផ្ទាល់ (Descendant) សហព័ន្ធ ឳពុកម្តាយ ជីដូនជីតា ។ ក្រៅពីនេះ បទប្បញ្ញតិ្តទាក់ទងនឹងបុគ្គល (Personne) ដែលបានកំណត់អំពីរូបវន្តបុគ្គល នីតិបុគ្គល បទប្បញ្ញត្តិអំពីអាហារកាតព្វកិច្ច (Obligation alimentaire) រវាងញាតិផ្សេងៗ ដូចជាអាហារកាតព្វកិច្ចរវាងកូនជានីតិជននិងឳពុកម្តាយ ឬក៏រវាងបងប្អូនបង្កើតជាដើម ក៏ជាបទប្បញ្ញតិ្តថ្មី ដែលពុំធ្លាប់មាននៅឡើយនៅក្នុងច្បាប់របស់ប្រទេសកម្ពុជា ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះទៀតសោត បទប្បញ្ញត្តិជាច្រើននៃក្រមរដ្ឋប្បវេណីមិនមានខ្លឹមសារដូចគ្នាជាមួយនឹងច្បាប់មុនៗទេ ពោលគឺ គោលការណ៍ដែលត្រូវបានអនុវត្តនាពេលកន្លងមក ក៏នឹងត្រូវមានការផ្លាស់ប្តូរដោយសារតែការដាក់ឲ្យអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណី ដូចជាគោលការណ៍នៃការធានាដោយសាមគ្គីភាព (Principe du cautionement solidaire) ជាដើម។ ត្រង់ចំណុចនេះហើយដែលជាលក្ខណៈពិសេសគួរឲ្យកត់សម្គាល់នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី ហើយដែលអ្នកអនុវត្តច្បាប់គ្រប់ជំនាញត្រូវតែយកចិត្តទុកដាក់ឲ្យបានខ្ពស់បំផុត ដើម្បីជៀសវាងនូវការអនុវត្តខុស ឬ ការភាន់ច្រឡំពីអត្ថន័យពិតប្រាដក និងពីស្មារតីនៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី ដែលជាកត្តាធ្វើឲ្យប្រាសចាក និងប៉ះពាល់ដល់ប្រសិទ្ធភាពនៃការអនុវត្តច្បាប់ ក៏ដូចជា ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់យន្តការពង្រឹងនីតិរដ្ឋនៅប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។ ក្រៅពីនេះ ច្បាប់ស្តីពីការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានចែងជាបន្ថែមទៀតនូវបទប្បញ្ញត្តិមួយចំនួន ដើម្បីបំពេញនូវការខ្វះចន្លោះនៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី ដូចជា ការកំណត់ពីអត្ថន័យនៃលិខិតយថាភូត(Acte authentique) ព្រមជាមួយនឹងការបញ្ជាក់ពីសមត្ថកិច្ចរបស់រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងយុត្តិធម៌ ក្នុងការកំណត់អំពីអត្រាការប្រាក់ (ប្រាក់កម្ចី) ដែលត្រូវបានកម្រិតជាដើម ព្រមទាំងបានកំណត់នូវបទប្បញ្ញត្តិសម្របសម្រួលផ្សេងៗជាលក្ខណៈអន្តរប្បញ្ញត្តិ ក្នុងគោលដៅដោះស្រាយទំនាក់ទំនងដែលបានកើតឡើងនៅក្នុងច្បាប់ចាស់ និងបន្តអនុភាពអនុវត្តនៅខណៈពេលដែលច្បាប់ថ្មី ពោលគឺក្រមរដ្ឋប្បវេណីត្រូវបានយកមកអនុវត្ត ។ លើសពីនេះទៅទៀត ច្បាប់នីតិវិធីពិសេស រួមមាន ច្បាប់ស្តីពីនីតិវិធីនៃបណ្តឹងទាក់ទងនឹងឋានៈបុគ្គល និងច្បាប់ស្តីពីនីតិវិធីនៃរឿងក្តីរដ្ឋប្បវេណី ដែលមិនមែនជាបណ្តឹង ក៏មិនអាចមើលរំលងបានដែរ ពីព្រោះថា ច្បាប់ទាំងពីរនេះ នឹងត្រូវបំពេញបន្ថែមលើក្រមនីតិវិធីរដ្ឋប្បវេណីដែលបានចាប់ផ្តើមអនុវត្តរួចទៅហើយ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៧ មកម្ល៉េះ ហើយច្បាប់ទាំងពីរនេះ គឺជាគ្រឹះដ៏ចាំបាច់ដែលត្រូវយកទៅប្រើប្រាស់ដោយខានមិនបាន ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហា និងវិវាទមួយចំនួនធំ ដែលមានចែងក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណី។
ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានបញ្ចូលបន្ថែមទៀត និងយ៉ាងសមស្របនូវគោលការណ៍សំខាន់ៗក្នុងវិស័យរដ្ឋប្បវេណី ដែលគោលការណ៍ទាំងនេះត្រូវបានអនុវត្តយ៉ាងទូលំទូលាយនៅក្នុងប្រទេសជាច្រើននៅលើសកលលោក រួមមានគោលការណ៍ស្វ័យភាពនៃបុគ្គលឯកជន ការហាមឃាត់ការប្រើប្រាស់សិទ្ធិដោយបំពាន និងគោលការណ៍នៃភាពសុចរិត និងភាពស្មោះត្រង់ ជាដើម។ និយាយជារួម ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានផ្តល់នូវវិធានគតិយុត្តប្រកបដោយភាពយុត្តិធម៌ និងច្បាស់លាស់ សម្រាប់ដោះស្រាយនូវរាល់ទំនាក់ទំនងគតិយុត្តរវាងបុគ្គលឯកជន ។ ក្នុងន័យនេះ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីដែលជាច្បាប់ទូទៅក្នុងវិស័យឯកជន នឹងក្លាយជាឧបករណ៍គតិយុត្តដ៏មានសារប្រយោជន៍បំផុតសម្រាប់តុលាការ នៅក្នុងការសម្រេចរឿងក្តីឲ្យមានការឯកភាព និងភាពត្រឹមត្រូវប្រកបដោយទស្សនតក្កវិជ្ជាគតិយុត្ត។
ក្រមរដ្ឋប្បវេណី គឺជាច្បាប់មូលដ្ឋានសម្រាប់អនុវត្តទូទៅ រីឯច្បាប់ពាណិជ្ជកម្មវិញ គឺជាច្បាប់អនុវត្តចំពោះសកម្មភាព ឬប្រធានពិសេស ដែលគេហៅថា ច្បាប់ពិសេស។ ជាគោលការណ៍ ច្បាប់ឯកជនពិសេសផ្សេងទៀតត្រូវបង្កើតទ្បើងដោយស្របទៅតាមគោលការណ៍សំខាន់ៗនៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី។
ក្រមរដ្ឋប្បវេណី ជាក្រមមូលដ្ឋាន និងជាអាទិភាពមួយនៃផែនការកសាងច្បាប់របស់ក្រសួងយុត្តិធម៌ សម្រាប់អនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រកំណែទម្រង់ច្បាប់និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ចុះថ្ងៃទី២៩ ខែមេសា ឆ្នាំ២០០៥ របស់រាជ រដ្ឋាភិបាល។
ឯកឧត្តម លោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រី!
គោលបំណងនៃពិធី “ប្រកាសការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណី” នាថ្ងៃនេះ ត្រូវបានរៀបចំឡើងក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃការផ្សព្វផ្សាយច្បាប់ដល់ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ សាធារណៈជន និងដល់អ្នកវិជ្ជាជីវៈច្បាប់ និងតុលាការ មានជា អាទិ៍ ចៅក្រម ព្រះរាជអាជ្ញា ក្រឡាបញ្ជី និងមេធាវី ដើម្បីចូលរួមចំណែកលើកកំពស់ការយល់ដឹងអំពីច្បាប់ និងធានាប្រសិទ្ធិភាពនៃការអនុវត្ត។ ដោយហេតុថា គ្រប់សង្គមក្នុងសម័យទំនើបទាំងអស់សុទ្ធតែតម្រូវឱ្យមានការយល់ដឹងអំពីច្បាប់ ដើម្បីគ្រប់គ្រងនិងធានាឱ្យមានសន្តិភាព ធ្វើឱ្យមានសុវត្ថិភាពសង្គម និងសកម្មភាព ធុរកិច្ចប្រចាំថ្ងៃ ទើបការអប់រំផ្សព្វផ្សាយជាទៀងទាត់អំពីអត្ថបទគតិយុត្តនៅគ្រប់ពេលដែលត្រូវបានអនុម័ត និងការដាក់ឱ្យអនុវត្ត គឺជាតំណាក់កាលមួយចាំបាច់ ដើម្បីកសាងនូវនីតិរដ្ឋ និងប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យមួយ ស្របតាមស្មារតីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
ការប្រកាសឱ្យអនុវត្តជាផ្លូវការនូវក្រមរដ្ឋប្បវេណី និងច្បាប់ពាក់ព័ន្ធនាថ្ងៃនេះ នឹងបង្ហាញដល់គ្រប់ ស្ថាប័ន ទាំងផ្នែកសាធារណៈ ផ្នែកឯកជន ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ មន្ត្រីតុលាការ មន្ត្រីអនុវត្តច្បាប់ អ្នកប្រកបវិជ្ជាជីវៈច្បាប់ អ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងឡាយ និងសាធារណជន អំពីការវិវត្តជាវិជ្ជមានមួយចំនួន ដូចខាងក្រោមៈ
- មានការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវបរិស្ថានវិនិយោគ តាមរយៈការបង្កើត និងដាក់ចេញនូវបទបញ្ជាទាក់ទងនឹងការដាក់បញ្ចាំ និងការធានា។
- ក្រមរដ្ឋប្បវេណីនឹងចូលរួមយ៉ាងសំខាន់ ក្នុងការអភិវឌ្ឍសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្ម និងសេដ្ឋកិច្ចនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
- ក្រមរដ្ឋប្បវេណីត្រូវបានរៀបចំឡើង ដោយគោរពតាមទំនៀមទំលាប់កម្ពុជា ដោយផ្តោតទៅលើចំណុចរួមដែលសកលលោកទាំងមូលបានពិភាក្សា និងគិតគូរយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់នូវសភាពការណ៍ និងនិន្នាការអភិវឌ្ឍន៍សង្គមរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
- ក្រមរដ្ឋប្បវេណី បានបំពេញបន្ថែម និងធ្វើទំនើបកម្ម ជាអាទិ៍ ចំពោះទំនាក់ទំនងទ្រព្យសម្បត្តិ និងទំនាក់ទំនងញាតិ អាពាហ៍ពិពាហ៍ គ្រួសារ និងមរតក គោលការណ៍មូលដ្ឋានដែលធានា សេចក្តីថ្លៃថ្នូរនៃបុគ្គល ភាពស្មើគ្នារបស់បុរស-នារី និងសិទ្ធិលើទ្រព្យសម្បត្តិដែលត្រូវបានកំណត់នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឆ្លើយតបទៅនឹងការវិវត្តរបស់សង្គម។
- ពង្រឹងនីតិរដ្ឋ ប្រជាធិបតេយ្យ និងការការពារសិទ្ធិមនុស្ស នៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
- ធ្វើទំនើបកម្មក្របខ័ណ្ឌច្បាប់ស្របតាមគោលនយោបាយកំណែទម្រង់របស់រាជរដ្ឋាភិបាល។
- ចូលរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ក្នុងគោលនយោបាយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីធានាឱ្យមានឯកភាពទូទៅ ក្នុងចំណងទាក់ទងនៃកិច្ចការពារសិទ្ធិ និងផលប្រយោជន៍របស់មនុស្ស និងសង្គម។
- ពង្រឹងស្ថាប័នយុត្តិធម៌ ជាពិសេស បង្កើនប្រសិទ្ធភាពនៃការផ្តល់យុត្តិធម៌ផ្នែករដ្ឋប្បវេណីជូនប្រជាពលរដ្ឋ និងធានានូវវឌ្ឍនភាពសង្គម។
- ធានាភាពងាយស្រួលនៃការទទួលព័ត៌មានអំពីច្បាប់ និងតុលាការ ព្រមទាំងផ្តល់សុវត្ថិភាព គតិយុត្តដល់ប្រជាពលរដ្ឋ។
- ក្រសួង ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធនឹងយកចិត្តទុកដាក់ដល់សង្គតិភាព និងភាពផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងក្រម រដ្ឋប្បវេណី នៅពេលដែលរៀបចំសេចក្តីព្រាងច្បាប់ ព្រះរាជក្រឹត្យ អនុក្រឹត្យ និងប្រកាសផ្សេងៗ។
ឯកឧត្តម លោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រី !
ការកសាងបានច្បាប់ និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តគ្រប់គ្រាន់ និងគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ មិនមានន័យថា បេសកកម្មត្រូវបានបញ្ចប់នោះទេ គឺយើងមានភារកិច្ចច្រើនទៀត មានជាអាទិ៍ ការបណ្តុះបណ្តាលសមត្ថកិច្ចដែលជាអ្នកអនុវត្តច្បាប់ ការអប់រំផ្សព្វផ្សាយច្បាប់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ និងជំរុញបន្ថែមទៀតនូវផែនការកំណែទម្រង់រដ្ឋ ដែលជាកត្តារួមចំណែក ធ្វើឱ្យសង្គមមានសុខដុមភាព និងវឌ្ឍនភាព។
ក្នុងន័យនេះ បន្ទាប់ពីពេលដែលក្រមរដ្ឋប្បវេណី និងច្បាប់ពាក់ព័ន្ធទាំងនេះត្រូវបានដាក់ឲ្យអនុវត្ត និងដើម្បីចូលរួមចំណែកធ្វើឱ្យបានសម្រេចនូវការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ស្របតាមកម្មវិធី សកម្មភាសម្រាប់អនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រកំណែទម្រង់ច្បាប់ និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ក្រសួងយុត្តិធម៌ត្រូវបន្តខិតខំប្រឹងប្រែងអនុវត្តការងារសំខាន់ៗមួយចំនួនដូចតទៅ ៖
- រៀបចំបទដ្ឋានគតិយុត្ត និងយន្តការ ដែលចាំបាច់សម្រាប់អនុវត្ត ក្រមរដ្ឋប្បវេណី ឱ្យមានភាពរលូន និងមានប្រសិទ្ធភាព។
- បន្តកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការពង្រឹងស្ថាប័ននៃវិស័យយុត្តិធម៌ និងជំរុញការអនុម័តច្បាប់ជាមូលដ្ឋានផ្សេងៗទៀត ជាអាទិ៍ច្បាប់ស្តីពីលក្ខន្តិកៈនៃចៅក្រមនិងព្រះរាជអាជ្ញា ច្បាប់ស្តីពីការចាត់តាំងអង្គការតុលាការ ច្បាប់ស្តីពី វិសោធនកម្មច្បាប់ស្តីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅរបស់ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម លក្ខន្តិកៈនៃក្រឡាបញ្ជី លក្ខន្តិកៈនៃអាជ្ញាសាលា។
- បន្តរួមចំណែកក្នុងការបណ្តុះបណ្តាលដល់អ្នកវិជ្ជាជីវៈច្បាប់ និងតុលាការ ឱ្យស្របទៅតាមការវិវត្តនៃច្បាប់កម្ពុជា និងបច្ចេកវិទ្យាថ្មីៗដែលមានប្រយោជន៍ដល់វិស័យតុលាការ។
- បន្តពង្រឹង និងពង្រីកការអប់រំផ្សព្វផ្សាយច្បាប់ឱ្យកាន់តែមានទ្រង់ទ្រាយទូលំទូលាយដល់ស្ថាប័នអនុវត្តច្បាប់ និងសាធារណៈជន។
ខ្ញុំសង្ឃឹមថា ពិធីប្រកាសការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណីនៅថ្ងៃនេះ នឹងបង្ហាញឱ្យប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់បានយល់ដឹងច្បាស់ពីយន្តការនៃការរៀបចំក្រមនៅកម្ពុជា ទស្សនទានទូទៅ និងគោលការណ៍សំខាន់ៗនៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី និងការទទួលព័ត៌មានជាផ្លូវការអំពីការចាប់ផ្តើមអនុវត្តនៃ ក្រមរដ្ឋប្បវេណី ច្បាប់ស្តីពីការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណី ច្បាប់ស្តីពីនីតិវិធីបណ្តឹងទាក់ទងនឹងឋានៈបុគ្គល និងច្បាប់ស្តីពីនីតិវិធីនៃរឿងក្តីរដ្ឋប្បវេណីមិនមែនជាបណ្តឹង ។ ដូច្នេះ ប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ត្រូវចូលរួម និងទទួលអនុវត្តតាមក្រមនិងច្បាប់ទាំងនេះ ហើយយើងមិនអាចនិយាយថា យើងមិនបានដឹងអំពីការចូលជាធរមាននៃក្រមនិងច្បាប់ទាំងនេះនោះទេ។ ខ្ញុំក៏ស្នើសុំផងដែរ ដល់ចៅក្រម ព្រះរាជអាជ្ញា និងមន្ត្រីតុលាការទាំងអស់ ដែលជាអ្នកមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការផ្តល់យុត្តិធម៌ជូនប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវខិតខំប្រឹងប្រែងស្វែងយល់ឱ្យបានកាន់តែច្បាស់លាស់ថែមទៀត អំពីក្រមរដ្ឋប្បវេណី និងច្បាប់ពាក់ព័ន្ធទាំងនេះ ដើម្បីបង្កើនប្រសិទ្ធភាព ភាពត្រឹមត្រូវ និងទំនុកចិត្តក្នុងការសម្រេចសេចក្តីក្នុងរឿងរដ្ឋប្បវេណី ។
ជាទីបញ្ចប់ ខ្ញុំសូមប្រសិទ្ធិពរជូនឯកឧត្តម លោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រី ភ្ញៀវកិត្តិយសជាតិ អន្តរជាតិទាំងអស់ សូមមានសុខភាពល្អ សុភមង្គល និងជោគជ័យគ្រប់ភារកិច្ច។
សូមអរគុណ!
សុន្ទរកថាស្វាគមន៍ ឯកឧត្តម អង្គ វង្ស វឌ្ឍានា ថ្លែងក្នុងវិធី «ប្រកាសការអនុវត្តក្រមរដ្ឋបវេណី»
បានចុះផ្សាយក្នុង ព័ត៌មានទាក់ទងវិស័យច្បាប់ | កែប្រែ
រាជរដ្ឋាភិបាល កម្ពុជា ប្រកាសជាផ្លូវការ ដាក់ឱ្យអនុវត្ត ក្រមរដ្ឋប្បវេណីថ្មី
Posted by vannarachin
ប្រភព៖ គេហទំព័រដើមអំពិល
ដោយៈ តុល សុភ័ណ
ភ្នំពេញ ៖ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីថ្មី បានបង្កើតឡើង អស់ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ទើបរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ប្រកាសឱ្យអនុវត្តក្រមនេះ ចាប់ ពីថ្ងៃទី២១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១១តទៅ ដើម្បីឱ្យសង្គម មានសណ្តាប់ធ្នាប់ល្អ និងអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិ។
ក្រមនេះ បានប្រមូលផ្តុំ បទបញ្ញត្តិ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងរឿង រដ្ឋប្បវេណីជាច្រើន ដោយសារតែកន្លងមក វិស័យរដ្ឋប្បវេណី មាន លក្ខណៈចន្លោះប្រហោង និងរាយប៉ាយ ដែលធ្វើឱ្យមានផលលំបាក ដល់ការអនុវត្តច្បាប់ ពាក់ព័ន្ធរឿងរដ្ឋប្បវេណី។ លើសពីនេះ ក្រមរដ្ឋប្បវេណី គឺជាកម្រងច្បាប់គោលមួយ ដែលមានតួនាទី សម្របសម្រួល ចំណងទាក់ទង អំពីទ្រព្យសម្បតិ្ត ដែលមានតម្លៃ ប្រើប្រាស់ ផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹង រូបវ័ន្តបុគ្គល ឬនីតិបុគ្គល ព្រមទាំងសម្របសម្រួល ចំណងទាក់ទង រវាងប្រជាពលរដ្ឋ និងប្រជាពលរដ្ឋ រវាងរូបវ័ន្តបុគ្គល និងនីតិបុគ្គល ឬរវាងនីតិបុគ្គល និងនីតិបុគ្គល ដែលរួមមានទំនាក់ទំនង អំពីកម្មសិទិ្ធ អំពីការដោះដូរ អំពីការធ្វើ សំណង និងទំនាក់ទំនង អំពីគ្រួសារ និងមរតក។
ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី រដ្ឋមន្រ្តី ទទួលបន្ទុក ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី លោក សុខ អាន បានថ្លែងក្នុងពិធីប្រកាស ការអនុវត្តក្រម រដ្ឋប្បវេណី នៅឯវិមានសន្តិភាព ឱ្យដឹង នៅថ្ងៃពុធ ទី២១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១១ ថា លោកបានចាត់ទុក ថ្ងៃប្រកាសឱ្យអនុវត្ត ក្រមរដ្ឋប្ប វេណីថ្មីនេះ ជាថ្ងៃប្រវត្តិសាស្រ្តគតិយុត្តិ និងជាព្រឹត្តិការណ៍ជាតិ ដ៏សំខាន់មួយ ក្នុងដំណើរការ កសាងក្របខណ្ឌច្បាប់ ជាមូលដ្ឋាន សម្រាប់កម្ពុជា ដែលឆ្លុះបញ្ចាំង នូវឆន្ទៈរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងការកសាង និងពង្រឹងនីតិរដ្ឋ ហើយក្រមរដ្ឋប្បវេណីថ្មីនេះ ធ្វើឡើង ស្របទៅតាមបរិបទ ប្រវត្តិសាស្រ្ត និងឆន្ទៈនយោបាយ របស់កម្ពុជា ។
លោក សុខ អាន បានលើកឡើងថា “ ការរៀបចំបានជោគជ័យ និងដោយប្រុងប្រយ័ត្ន នៃក្រមទំាងនេះ គឺជាស្នាដៃដ៏ធំ ក្នុងប្រព័ន្ធ យុត្តិធម៌ ដែលរាជរដ្ឋាភិបាល សម្រេចបាន និងដោយមោទនភាព របស់ប្រទេស និងប្រជាជនកម្ពុជាទំាងមូល ផងដែរ ដោយ ហេតុថា ប្រទេសមួយចំនួន មិនទាន់មានលទ្ធភាព រៀបចំបាន ជាក្រមដូចនេះទេ ” ។
លោកឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី បានគូសបញ្ជាក់ ឱ្យដឹងទៀតថា ពិធីប្រកាសការអនុវត្ត ក្រមរដ្ឋប្បវេណី មានគោលបំណង ផ្សព្វផ្សាយ ច្បាប់ដល់ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ សាធារណជន និងដល់អ្នកវិជ្ជាជីវៈច្បាប់ និងតុលាការ ដើម្បីចូលរួមចំណែក លើកកម្ពស់ការ យល់ដឹងអំពីច្បាប់ និងធានាប្រសិទ្ធិភាព នៃការអនុវត្ត ។
រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក អង្គ វង្សវឌ្ឍានា បានមានប្រសាសន៍ នៅក្នុងឱកាសនោះ ផងដែរថា ក្រមរដ្ឋប្បវេណី ត្រូវបាន អនុម័ត ដោយរដ្ឋសភា នាថ្ងៃទី០៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៧ នាសម័យប្រជុំ លើកទី៧ នីតិកាលទី៣ ហើយ ត្រូវបានព្រឹទ្ធ សភាយល់ ព្រម តាមទម្រង់ និងគតិច្បាប់ លើក្រមនេះទាំងស្រុង ហើយក្រមរដ្ឋប្បវេណីនេះ ត្រូវបានប្រកាស ឱ្យប្រើនៅថ្ងៃទី០៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៧ ប៉ុន្តែ មិនទាន់អាចអនុវត្តបាន នៅឡើយទេ គឺត្រូវរង់ចាំច្បាប់នេះ កំណត់កាលបរិច្ឆេទ ត្រូវអនុវត្តក្រមរដ្ឋ ប្បវេណីនេះ ដោយហេតុថា ទំនាក់ទំនងរដ្ឋប្បវេណីនេះ មានភាពស្មុគស្មាញ ទាំងការបកស្រាយ និងទាំងការអនុវត្ត ។
លោក អង្គ វង្សវឌ្ឍានា បានលើកឡើងថា “ ច្បាប់ស្តីពី ការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណី ដែលកំណត់ការអនុវត្ត ក្រមរដ្ឋប្បវេណី ដែល ត្រូវដាក់ឱ្យអនុវត្ត នៅថ្ងៃទី២១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១១ ត្រូវបានរៀបចំឡើង ដើម្បីសម្របសម្រួល ជាមួយបទបញ្ញត្តិច្បាប់ និងបទដ្ឋាន គតិយុត្តិ ធរមាននានា ឱ្យមានភាពស៊ីសង្វាក់ នៅក្នុងការអនុវត្ត និងក្នុងគោលបំណង ធានាស្ថិរភាព នៃទំនាក់ទំនងគតិយុត្តិ ផ្នែក រដ្ឋប្បវេណី និងធានាឱ្យមានការអនុវត្ត ឱ្យបានត្រឹមត្រូវ នូវបទបញ្ញត្តិ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី” ។
ប្រធាន JICA លោក Yasujiro SUZUKI បានមានប្រសាសន៍ ឱ្យដឹងផងដែរថា រាជរដ្ឋាភិបាលជប៉ុន បានផ្តល់ជំនួយរបស់ខ្លួន ក្នុង ការព្រាង ក្រមរដ្ឋប្បវេណី ក្រមនីតិវិធី រដ្ឋប្បវេណី និងច្បាប់ផ្សេងៗទៀត តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៩ មកម្ល៉េះ ដើម្បីឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ជួយការពារសិទ្ធិ របស់ប្រជាជន ព្រមទាំងជួយពង្រឹងសេដ្ឋកិច្ច របស់កម្ពុជា ផងដែរ ហើយរាជរដ្ឋាភិបាលជប៉ុន នឹងបន្តជួយ ពង្រឹង សមត្ថភាព ក្នុងការបណ្តុះបណ្តាលចៅក្រម ព្រះរាជអាជ្ញា និងមេធាវីផងដែរ ដើម្បីធានា ការអនុវត្តនូវក្រម រដ្ឋប្បវេណី ដោយរលូន និងមានប្រសិទ្ធភាព។
គួរបញ្ជាក់ឱ្យដឹងថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានចាត់ទុកច្បាប់ ជាឧបករណ៍មួយ ដើម្បីជំរុញឱ្យមាន អភិបាលកិច្ចល្អ និងនីតិរដ្ឋ ក្នុង គោលបំណង ធ្វើឱ្យសង្គមមាន សណ្តាប់ធ្នាប់ និងអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិ ឱ្យមានការរីកចម្រើន ទៅតាមសម័យកាល៕
បានចុះផ្សាយក្នុង ព័ត៌មានទាក់ទងវិស័យច្បាប់ | កែប្រែ
